Ὁ Δεύτερος Γάμος τῶν κληρικῶν
Ἀρχιμ. Σαράντη Σαράντου
Μαρούσι 5-11-2018
Πνευματικό Κέντρο Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίας Τριάδος.
Εἰσήγηση στή «Σύναξη γιά τήν Ὀρθοδοξία»
Οὐδείς ἐκ τῶν ὀρθοδόξων κληρικῶν, τῶν ἐν χηρείᾳ ἤ τῶν ἐν διαζεύξει ἔχει καταθέσει ποτέ μέχρι σήμερα αἴτηση γιά δεύτερο γάμο.
Μετά ἀπό τήν ἀπαράδεκτη ἀπόφαση τῆς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νά ἐπιτραπεῖ ὁ δεύτερος γάμος στούς ἐν χηρείᾳ καί διαζεύξει κληρικούς, καταθέτουμε εὐσεβάστως τούς λόγους γιά τούς ὁποίους θεωροῦμε ὕβρη τή ληφθεῖσα ἀπόφαση.
Ἡ ἱερωσύνη κοινό βιοποριστικό
Ἡ Ἱερωσύνη δέν εἶναι ἕνα κοινό βιοποριστικό ἐπάγγελμα. Κατά τόν Ἠλία Μηνιάτη εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν ἐπάγγελμα, διότι ἐπαγγέλλεται στούς ἀνθρώπους τόν ἐξαίρετο ἐν Χριστῷ τρόπο ἐπιγείου ζωῆς, ἀλλά καί ὑπόσχεται τήν ἐν οὐρανοῖς αἰώνια, ἄφθαρτη καί ἀτελεύτητη ἐν Τριάδι ζωή.
Ἄγαμοι καί ἔγγαμοι κληρικοί συνεργάζονται
Ἔγγαμοι καί ἄγαμοι κληρικοί ἀλληλοπεριχωροῦνται, συνεργάζονται καί ποιμαίνουν τό ἱερό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ φέροντες πάνω τους καί μέσα τους τήν Ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ. Ἀγωνίζονται, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος, νά μορφώσουν στίς ψυχές τῶν εὐσεβῶν καί ὀρθοδόξων χριστιανῶν τή ζωή τοῦ Χριστοῦ μέ τά ἅγια Μυστήριά Του καί μέ ὅλον τόν πλοῦτο τῶν Ἁγίων Γραφῶν, τῆς θεόπνευστης Λατρείας μας καί τῶν ἁγιοπατερικῶν συγγραμμάτων. Παράλληλα ὅμως γνωρίζουν ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι κληρικοί τήν παραγγελία τοῦ Κυρίου μας πρός τούς ἁγίους Ἀποστόλους καί κατ’ἐπέκταση πρός ὅλες τίς μέχρι σήμερα γενιές τῶν κληρικῶν: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν»(Ματθ. 28,19). Πρακτικά σέβονται τούς ξένους, ἀλλοθρήσκους καί ἑτεροδόξους, ἀλλά ἀπό ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη Χριστοῦ κινούμενοι δέν μποροῦν νά μή τούς δώσουν ἕνα ἐλάχιστο ἔστω μήνυμα ὀρθοδοξίας ἀπό τόν ὠκεανό τῆς ὀρθοδόξου ἐν Χριστῷ διδασκαλίας καί ἀληθείας.
Προσωπική κλήση τοῦ Χριστοῦ γιά τήν Ἱερωσύνη
Γιά τήν Ἱερωσύνη χρειάζεται ἡ προσωπική κλήση τοῦ Κυρίου. Ὁ Κύριος ἐκάλεσε καί καλεῖ ἀπό ὅλες τίς ἡλικίες καί ἀπό ὅλες τίς καταστάσεις καί ἀπό ὅλα τά ἐπαγγέλματα ἀνθρώπους. Τούς ἐκπαιδεύει, τούς ἐνθουσιάζει, τούς χαριτώνει μέ τό Ἱερό Μυστήριο τῆς χειροτονίας καί τούς καθιστᾶ ποιμένες δικούς Του ἀνά τήν οἰκουμένη. Εἰς πάντα τά ἔθνη κηρύσσουν τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ πλῆρες, χωρίς ἐπιφυλάξεις καί συντμήσεις.
Τό συνηθέστερο στά δικά μας ἑλληνικά καί ὀρθόδοξα δεδομένα εἶναι ἡ κλήση τοῦ Κυρίου στά νέα παιδιά, ἀπό τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας ἕως τῆς ἀνδρικῆς. Χρησιμοποιεῖ ὁ Χριστός διαφόρους τρόπους γιά νά καλέσει μέ τό διακριτικότερο καί σαφέστερο τρόπο τούς νέους στήν Ἱερωσύνη Του. Ἡ ἀγάπη τοῦ Κυρίου τιτρώσκει, πληρώνει καί ἐνθουσιάζει τήν καρδιά τοῦ νέου. Ἀπορεῖ καί ἐξίσταται ὁ νέος ἄνδρας ἤ ὁ ἔφηβος γιά τήν πρόσκληση τοῦ Χριστοῦ σέ ἕνα τόσο θαυμαστό καί ἱερό ἔργο. Ἀνακαλύπτει μέσα του τόση μικρότητα καί τόση ἀναξιότητα γιά τό «ἐπάγγελμα» πού καλεῖται νά ἀναλάβει, πού δέν ξέρει τί νά κάνει. Μέ θεοδιακριτικότατους ὑπαινιγμούς ὁδηγεῖται ἀπό τή Χάρη τοῦ Θεοῦ σέ ἕνα πνευματικό πατέρα. Μέ ἄδηλο καί κρύφιο τρόπο ἤ μέ φανερότερο ὑποδέχεται ὁ πνευματικός πατέρας τόν ὑποψήφιο, ὅπως ὁ ἀπόστολος Ἀνανίας τόν μέχρι τότε διώκτη τοῦ Χριστοῦ, τυφλωθέντα καί ὅμως μετανοήσαντα ἀπόστολο Παῦλο. Ἐπέθεσε τάς χείρας ἐπί τήν κεφαλήν του, τόν βάπτισε καί ἐπανῆλθε τό φῶς του, μαζί μέ τό θεῖο καί ἄκτιστο Φῶς τοῦ Χριστοῦ.
Σοφή καί ἄνωθεν κατερχομένη καθοδήγηση ἀπό τόν πνευματικό πατέρα πρός τόν πνευματικό υἱό θά προετοιμάσει τόν μέλλοντα λειτουργό σέ ὅλα τά ἱερά μυστικά καί σέ ὅλες τίς ἀπαιτήσεις τοῦ ἱερατικοῦ ποιμαντικοῦ λειτουργήματος.
Θεμελιῶδες χωρίο τῆς Κ.Δ. «μιᾶς γυναικός ἀνήρ».
Θεμελιῶδες ἁγιογραφικό χωρίο παρουσιάζει παραστατικότατα τήν προσωπικότητα τοῦ διακόνου καί τοῦ ἱερέως-ἐπισκόπου, ὅπως τήν ἀντιλαμβάνεται μέ τό θεῖο φωτισμό του ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του. «…δεῖ οὖν τὸν ἐπίσκοπον ἀνεπίληπτον εἶναι, μιᾶς γυναικὸς ἄνδρα, νηφάλιον, σώφρονα, κόσμιον, φιλόξενον, διδακτικόν, 3 μὴ πάροινον, μὴ πλήκτην, μὴ αἰσχροκερδῆ, ἀλλ' ἐπιεικῆ, ἄμαχον, ἀφιλάργυρον, 4 τοῦ ἰδίου οἴκου καλῶς προϊστάμενον, τέκνα ἔχοντα ἐν ὑποταγῇ μετὰ πάσης σεμνότητος· 5 εἰ δέ τις τοῦ ἰδίου οἴκου προστῆναι οὐκ οἶδε, πῶς ἐκκλησίας Θεοῦ ἐπιμελήσεται; 6 μὴ νεόφυτον, ἵνα μὴ τυφωθεὶς εἰς κρῖμα ἐμπέσῃ τοῦ διαβόλου.
7 δεῖ δὲ αὐτόν καὶ μαρτυρίαν καλὴν ἔχειν ἀπὸ τῶν ἔξωθεν, ἵνα μὴ εἰς ὀνειδισμὸν ἐμπέσῃ καὶ παγίδα τοῦ διαβόλου.
8 Διακόνους ὡσαύτως σεμνούς, μὴ διλόγους, μὴ οἴνῳ πολλῷ προσέχοντας, μὴ αἰσχροκερδεῖς, 9 ἔχοντας τὸ μυστήριον τῆς πίστεως ἐν καθαρᾷ συνειδήσει. 10 καὶ οὗτοι δὲ δοκιμαζέσθωσαν πρῶτον, εἶτα διακονείτωσαν ἀνέγκλητοι ὄντες. 11 γυναῖκας ὡσαύτως σεμνάς, μὴ διαβόλους, νηφαλίους, πιστὰς ἐν πᾶσι. 12 διάκονοι ἔστωσαν μιᾶς γυναικὸς ἄνδρες, τέκνων καλῶς προϊστάμενοι καὶ τῶν ἰδίων οἴκων. 13 οἱ γὰρ καλῶς διακονήσαντες βαθμὸν ἑαυτοῖς καλὸν περιποιοῦνται καὶ πολλὴν παρρησίαν ἐν πίστει τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ». (Α΄ Τιμ. Γ΄1-12)
Τά κωλύματα ἱερωσύνης ἔχουν ἐκκλησιολογικό χαρακτήρα
Ἄκρως αὐτονόητο εἶναι, ὅτι ἀπαραιτήτως θά ἔχει διερευνηθεῖ τό ὁριακό καί κρίσιμο θέμα τῶν κωλυμάτων τῆς ἱερωσύνης. Ὁλοκληρωμένα σαρκικά ἁμαρτήματα, καί ὄχι μόνο, κωλύουν ἀπό τήν ἱερωσύνη. Ἡ σημασία τῶν κωλυμάτων δέν εἶναι τυπική. Δέν εἶναι ὅπως οἱ κανονισμοί καί οἱ προϋποθέσεις γιά διορισμό σέ κάποια ἐκλεκτή θέση ἐργασίας. Τά κωλύματα ἱερωσύνης δέν εἶναι ἥσσονος σημασίας τόσο γιά τόν ἴδιο τόν ἐνδιαφερόμενο, ὁ ὁποῖος δέν εἶναι ἁπλῶς ἐνδιαφερόμενος γιά τήν ἱερωσύνη, ἀλλά κυρίως καλούμενος ὑπό τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ἐπιτέλεση τοῦ πιό ὑπεύθυνου ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου. Ἡ ὑπόθεση τῆς ἱερωσύνης δέν εἶναι μιά ἰδιωτική ὑπόθεση, ἀλλά συμπάσης τῆς ἐκκλησίας. Τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τῶν ἁγίων Ἀποστόλων μέχρι τῶν ἁγίων συγχρόνων ἱερωμένων δέν παρακάμπτει τά κωλύματα. Μόνο ὁ μή ἔχων κωλύματα θά κατορθώσει νά οἰκονομήσει χριστοδιακριτικά τά ἐν Χριστῷ πρόβατα καί τίς πιό δύσκολες ποιμαντικές καταστάσεις. Γιαυτό καί ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης λέγει ὅτι ὁ κληρικός δέν μπορεῖ νά ἔχει κωλύματα. Ἀκόμα καί ἐάν σέ πολύ μικρή ἡλικία κάποιος παιδόφιλος διέφθειρε ἕνα ἀγόρι, δέν μπορεῖ νά ἱερωθεῖ διότι τό σκεῦος, λέγει, ἐρράγη καί εἶναι ἀκατάλληλο γιά μιά τόσο ὑπεύθυνη σωτηριολογική διακονία. Πῶς ὁ σπασμένος θά σηκώσει τόν θρυμματισμένο; Δέν θέλουμε κάν νά ἀναφερθοῦμε στό φοβερό καί λυσσῶδες, κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο, πάθος τῆς ὁμοφυλοφιλίας. Φοβερή ἀλλοτρίωση καί διαφθορά ἀνεπίτρεπτη στίς τάξεις τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Ἱερωσύνης! Τίποτα χειρότερο δέν ὑπάρχει λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος «ὅταν ἄρσενες ἐν ἄρσεσιν τήν ἀσχημοσύνην κατεργάζονται» ἑρμηνεύοντας τήν πρός Ρωμαίους Ἐπιστολή τοῦ θείου Παύλου (1, 27)
Παραθέτουμε ὅσα γράφει ὁ ἀείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντῖνος Καλλίνικος: «Εἰς ἱερωσύνην δέν γίνεται δεκτός ὁ ἀσεβής, ὁ αἱρετικός, ὁ ἀποστάτης. Οὐδέ ὁ γόης καί ὁ περί τά σκότια καταγινόμενος. Οὐδέ ὁ κλέπτης, ὁ τυμβωρύχος καί ὁ ἱερόδουλος. Οὐδέ ὁ μοιχός καί ὁ πόρνος. Οὐδέ ὁ μετά χήρας ἤ διαζευμένης ἤ ἐλαφρῶν ἠθῶν συνεζευγμένος. Οὐδέ ὁ δίγαμος. Οὐδέ ὁ ἀνθρωποκτονήσας ἤ ἑαυτόν ἀκρωτηριάσας. Οὐδέ ὁ τυφλός ἤ κωφός. Οὐδέ ὁ μήπω τήν κανονικήν ἡλικίαν κεκτημένος. Οὐδέ ὁ νεοφώτιστος ἤ ὁ τῶν κλινικῶν δεχθείς βάπτισμα. Οὐδέ ὁ ψευδορκήσας καί μάλιστα ἐπί δημοσίου δικαστηρίου. Οὐδέ ὁ ὁπωσδήποτε τήν ὑπόληψιν αὐτοῦ χράνας καί τάς συνειδήσεις τῶν χριστιανῶν σκανδαλίσας. Οὐδέ ὁ ἀναλφάβητος καί ἀθεολόγητος, ἵνα μή ὁ τυφλός γίνη τῶν τυφλῶν ὁδηγός. Οὐδέ τέλος ὁ κατά τό σῶμα ἤ τό ἦθος ἤ τήν ὑπόληψιν ἤ διάνοιαν μή τετράγωνος καί ὁλόκληρος. (Ὁ Χριστιαν. ναός … σ. 445-6).
Κωλύματα καί πνευματικός νόμος κατά τόν ἅγιο Παΐσιο
Ὅταν παραβιάζονται τά κωλύματα τῆς ἱερωσύνης εἶναι ἀπολύτως βέβαιο, ὅτι θά λειτουργήσει ὁ πνευματικός νόμος. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε, ὅτι λειτουργεῖ ὁ πνευματικός νόμος ὄχι καταναγκαστικά οὔτε ἀπειλητικά, ἀλλά προληπτικά καί θεραπευτικά. Ὅταν τό μικρό παιδί ἀκουμπάει τό χεράκι του στό γυμνό καλώδιο τοῦ ἠλεκτρισμοῦ, τιμωρεῖται παιδαγωγικά ἀπό τούς γονεῖς του γιά νά ἀποφευχθεῖ τό μοιραῖο. Τό αὐτό διδάσκεται ὁ ἔχων κωλύματα ἱερωσύνης γιά νά μήν ὑποστεῖ τά ἐπίχειρα τῆς παραβάσεως τῶν σχετικῶν Ἱερῶν Κανόνων. Ἡ ἀπαγόρευση δέν εἶναι στέρηση θείου δώρου, ἀλλά προφύλαξη ἀπό πολλές περιπέτειες καί δοκιμασίες ὄχι τυχαῖες. Ἡ κατάφαση στή φαινομενική ἀπαγόρευση μπορεῖ νά ἀνοίξει δρόμους σέ ἄλλες καταλληλότερες διακονίες, μέ ὄντως σωτήριες προοπτικές.
Συνεργασία πνευματικοῦ πατέρα καί ὑποψηφίου
Ὁ πνευματικός πατέρας ἄνωθεν φωτιζόμενος, ἰδιαίτερα κατά τήν ὥραν τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως, θά θωρακίσει τό πνευματικό του τέκνο μέλλοντα ἱερωμένο, νά ἀντιμετωπίζει τίς παγίδες τοῦ πονηροῦ, πού στήνει μέ ἄπειρα εἴδη ἀντιχρίστων καί μισανθρώπων λογισμῶν, γιά νά μολύνει τήν ψυχή καί τό σῶμα. Ἡ ἱερωσύνη πού προτίθεται νά δεχθεῖ ὁ ὑποψήφιος κληρικός δέν ἐπιδέχεται τή μόλυνση ἐκ τῆς ἁμαρτίας, ὅπως τό μάτι μας δέν ἐπιδέχεται τό παραμικρό περιττό μόριο σκόνης, ἀλλά ἀντιδρᾷ σπασμωδικά μέχρι νά τό ἀποβάλει.
Ἐντελῶς ἀπαραίτητο εἶναι νά τονίσει ὁ πνευματικός Πατέρας στόν ὑποψήφιο ἄγαμο ἤ ἔγγαμο κληρικό υἱό του νά μελετήσει μέ κάθε προσοχή τούς θεόπνευστους λόγους περί ἱερωσύνης τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ὅλο τό μεγαλεῖο τῆς σταυρώσιμης ἐν Χριστῷ διακονίας καί ὅλη ἡ ἀναστάσιμη μεγαλοπρέπειά της κρύβεται ἀλλά καί ἀποκαλύπτεται στίς ἀσύλληπτες διαστάσεις τῆς ἐν Χριστῷ ὀρθοδόξου κατά Χρυσόστομον ἱερωσύνης.
Γάμος ἤ Παρθενία
Ἐν τῷ μεταξύ τίθεται τό θέμα τοῦ γάμου ἤ τῆς ἀγαμίας. Ἅπαντες οἱ καλούμενοι ὑπό τοῦ Χριστοῦ στήν ἱερωσύνη Του ζοῦν τήν ἀπερίγραπτη μυστική χαρά αὐτῆς τῆς μοναδικῆς κλήσεως. Παράλληλα ὅμως προσπαθοῦν νά μετρήσουν τίς δυνάμεις τους. Κάθε καλούμενος ἀπό τόν Κύριο ἔχει τήν ἐλευθερία νά ἐπιλέξει τόν τίμιο γάμο ἤ τήν ἐν Χριστῷ ἀγαμία. Τόν σεμνό καί τίμιο γάμο ἤ τήν παρθενία. «Οὐ πάντες χωροῦσιν τόν λόγον τοῦτον (τόν τῆς ἐν Χριστῷ παρθενίας) ἀλλ’ οἷς δέδοται»(Ματθ. 19,11) εἶπε ὁ Κύριος. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγει ὅτι τό «οἷς δέδοται» μπορεῖ νά ἰσοδυναμήσει μέ τό «τοῖς βουλομένοις». Ὅσοι θέλουν, μέ ἐλεύθερη προσωπική τους ἐπιλογή, μποροῦν νά ἀνταποκριθοῦν στίς ὕψιστες ἀπαιτήσεις τῆς ἐν Χριστῷ παρθενίας. Ὅμως καί κάθε μή κωλυόμενος, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος, καλοπροαίρετος ὑποψήφιος κληρικός ἔχει ἀνεπιφύλακτα τό δικαίωμα νά ἐπιλέξει τό γάμο, μυστήριο μέγα, κατά τόν θεῖο Παῦλο, πού συγκροτεῖ τήν κατ’ οἶκον ἐκκλησία, τήν οἰκογένεια.
Προετοιμασία τοῦ ἐγγάμου γιά τήν ἱερωσύνη
Ἀσφαλῶς καί θά συζητηθεῖ μέ τόν πνευματικό πατέρα τό θέμα τοῦ γάμου ἄν πρόκειται νά γίνει ἔγγαμος ἱερέας. Προσευχή μέ ἀκλόνητη ἐμπιστοσύνη στόν ἐπουράνιο Πατέρα γιά ἕνα τόσο λεπτό καί κεφαλαιῶδες θέμα. Ὅποια νέα κοπέλλα παρουσιασθεῖ, πρέπει χωρίς ἔμμεση ἤ ἄμεση πίεση νά ὑπογράψει μιά ὑπεύθυνη δήλωση, ὅτι μέ τήν καρδιά της δέχεται νά νυμφευθεῖ μέ τό συγκεκριμένο νέο καί ἐγκαρδίως δέχεται τήν τιμή ἀλλά καί τίς δεσμεύσεις τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Ἱερωσύνης. Ὁ πνευματικός πατέρας θά προετοιμάσει καί τόν ὑποψήφιο σύζυγο καί ἱερέα νά ἔχει τήν πρώτη φροντίδα στήν πρεσβυτέρα του. Καί στήν ὑποψήφια πρεσβυτέρα θά συστήσει τόν ἀδιάκοπο πνευματικό ἀγώνα γιά νά μή φθαρεῖ ἡ ἐκτίμησή της καί στόν σύζυγό της καί στήν ἱερωσύνη πού θά φέρει.
Ὁ πνευματικός πατέρας ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ἐμπειρία του θεωρεῖ ἀπαραίτητο νά ὠθήσει τό πνευματικό του τέκνο στίς ἱερές ἀκολουθίες, στήν ἀληθινή αὐτομεμψία καί μετάνοια, στήν προσωπική ἄσκηση προσευχῶν καί ἐδαφιαίων μετανοιῶν, στή μελέτη τῶν συμβουλῶν τῶν συγχρόνων μεγάλων μας ἁγίων Παϊσίου, Πορφυρίου, Ἰακώβου κτλ. Ὁπλισμένος ὁ πνευματικός υἱός μέ τά ὅπλα τοῦ πνεύματός τους θά τολμήσει νά προσεγγίσει ὅλους τούς πρό αὐτῶν ἁγίους Πατέρες, μή χωρίζοντάς τους αἱρετικῶς σέ παλαιοπατερικούς καί μεταπατερικούς ἀνοήτως. Θά τοῦ ἐπιστήσει τήν προσοχή στή νηπτική προσπάθεια τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς προσευχῆς.
Ἐν ὄψει ἐπικείμενης χειροτονίας θά τόν προτρέψει στή σύντομη ὁλοκλήρωση τῶν σπουδῶν του μαζί μέ τήν ἐντατική σπουδή τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς.
Θά τοῦ συστήσει νά ἐπισκεφθεῖ τό περιβόλι τῆς Παναγίας καί νά ζητήσει τίς εὐχές τῶν ἁγίων ἁγιορειτῶν πατέρων, οἱ ὁποῖοι διά πυρός καί σιδήρου, δι’ αὐστηρᾶς ἀσκήσεως διατηροῦν ἐν ἄκρα ταπεινώσει ἄσπιλη καί ἀμόλυντη τήν ψυχή τους καί μετά πολλῶν δακρύων προσεδρεύουν καθημερινά στό ἅγιο θυσιαστήριο. Ἐκεῖ μέσα στά κατανυκτικότατα ἁγιορείτικα παρεκκλήσια θά προγευθεῖ τήν ἀσύλληπτη ἄκτιστη χαρά τῆς θείας Λειτουργίας, κατανοώντας ταυτόχρονα καί τόν ἔντονο πνευματικό ἀγώνα πού δίνει ὁ λειτουργός τοῦ Ὑψίστου (γιατί ὄχι καί κάθε πιστός), γιά νά μή διασπᾶται ἀπό τίς κοσμικές φροντίδες καί τούς ποταπούς πειρασμικούς λογισμούς. Ὁ πονηρός καθόλου δέν ντρέπεται νά πειράζει ὅλους μας, καί δή κατά τήν ὥρα τῆς θείας Λειτουργίας. Ἡ περιφρόνησή μας πρός τόν πονηρό καί ἡ νοερά προσευχή, διδάσκει ὁ πνευματικός πατέρας στόν ὑποψήφιο τῆς ἱερωσύνης, θά ἀπογοητεύσουν τόν πονηρό καί θά ἀποσυρθεῖ ἡττημένος.
Προετοιμασία ἀγάμου γιά τήν ἱερωσύνη
Ὅσον ἀφορᾷ στήν περίπτωση πού ὁ ὑποψήφιος κληρικός θά διαλέξει τόν ἄγαμο ἐν Χριστῷ βίο, ὁ ἐν τῷ κόσμῳ πνευματικός πατέρας ὀφείλει νά ἐνημερώσει κατάλληλα τόν ὑποψήφιο ἄγαμο κληρικό. Θά τόν παραπέμψει σέ μιά ἀνδρῴα μοναστική ἀδελφότητα ἐγνωσμένου ἠθικοῦ βίου καί ὡρίμου μοναστικῆς ἐν Χριστῷ ἐμπειρίας. Θά πρέπει τακτικά νά παρακολουθεῖ ὁλόκληρο τό πρόγραμμα ἑκάστης ἡμέρας, τό τυπικό τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν καί ὅλες τίς ἐκφάνσεις τοῦ μοναχικοῦ τρόπου ζωῆς καί νά συμμετέχει ὁλοπρόθυμα στά διακονήματά του.
Ἡ ἐν Χριστῷ ἀνδρῴα μοναστική ἀδελφότητα θά πρέπει νά γίνει τό ἱερότερο καί ἀρραγέστερο κέντρο ἀναφορᾶς του, ὅπως γιά τόν ἔγγαμο ἡ οἰκογένειά του ἀποτελεῖ τόν ἀνεπανάληπτο καί ἀναντικατάστατο «φορέα» ἀναφορᾶς του. Χωρίς ἀναφορά καί ἐν Χριστῷ ἐπικοινωνία μέ τόν ἡγούμενο ἤ τόν πνευματικό πατέρα, στόν ὁποῖο θά ἐμπιστευθεῖ ὁ ἅγιος ἡγούμενος τόν ὑποψήφιο ἄγαμο ἱερέα, εἶναι ἀδύνατον νά σταθεῖ καί νά προκόψει ἐν Χριστῷ.
…ὅπου εἰσίν δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα…
Ὁ Κύριος εἶπε «ὅπου εἰσίν δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμί ἐν μέσῳ αὐτῶν». Τό ἐφήρμοσε ὁ Χριστός κατά τή διάρκεια τοῦ ἐπιγείου βίου Του ζῶν μετά τῶν γονέων Του, θετοῦ τοῦ ἑνός, τοῦ Ἰωσήφ καί πραγματικοῦ τοῦ ἄλλου, τῆς ἀειπαρθένου μητρός Του, τῆς Παναγίας μας. Τό αὐτό ἔχει θεσπίσει γιά μᾶς, τά τέκνα Του ὁ Θεός ἱδρύοντας τό θεσμό τῆς οἰκογένειας. Τό αὐτό ἀπαιτεῖται καί γιά τόν ἄγαμο ἱερέα. Ἐντός τῆς ἐν Χριστῷ θαλπωρῆς καί ἀδελφοσύνης, μέσα στήν ἱερά ἡσυχία τοῦ μοναστηριοῦ ριζώνουν, ἀνθοῦν καί καρποφοροῦν ὅλοι οἱ ἄγαμοι κληρικοί τῆς ἐκκλησίας μας. Ἔτσι ἁγίασαν ὅλοι οἱ ὅσιοι πατέρες καί μέ αὐτή τή βάση καί μέ αὐτόν τόν πλοῦτο ἐποίμαναν πλήθη ἐν Χριστῷ πιστῶν.
Μέσα στόν ἱερό θεανθρώπινο χῶρο τῆς ἱερᾶς μονῆς ὁ ὑποψήφιος ἄγαμος ἱερέας ζώντας ὅλες τίς ἱερές ὧρες τοῦ προγράμματος μαθαίνει τά πάντα γύρω ἀπό τό ἱερότερο ἐπάγγελμα τοῦ ποιμαντικοῦ ἐν Χριστῷ λειτουργήματος. Ἡ ρήση «μεῖνε στό κελλί σου καί αὐτό θά σοῦ διδάξει τά πάντα» ἰσχύει καί γιά τόν ὑποψήφιο ἄγαμο ἱερέα, γιά τήν περίοδο τῆς μοναχικῆς του ζωῆς καί γιά τήν ποιμαντική ἰσόβια δραστηριότητα μέσα στό σύγχρονο κόσμο καί γιά τό σύγχρονο ἄνθρωπο. Μέσα δηλαδή στήν ἱερά ἡσυχία τοῦ κελλιοῦ, ἡ ἄκτιστη θεία Χάρη φωτίζει καί ἀθρόα ἀποκαλύπτει τά μυστικά τοῦ οὐρανοῦ καί τίς ἀντίστοιχες ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐκκλησίας πού θά ποιμάνει. Ἀνάλογη ἱερή ἡσυχία στά δεδομένα τῆς ἱερατικῆς οἰκογενείας χρειαζόμαστε καί ἐμεῖς οἱ ἐν τῷ κόσμῳ ἀγωνιζόμενοι ἐφημέριοι. «Ἐν τῇ σιωπῇ γεννᾶται ὁ Λόγος» λέγει ὁ Μ. Ἀντώνιος. Ἔστω γιά λίγα λεπτά τῆς ὥρας χρειάζεται ἡ προσωπική προσευχή πρός τό Χριστό, τήν Παναγία μας καί τούς ἁγίους μας.
Γνωρίζουμε ἀγάμους πατέρες πού εἶναι ὄντως εὐωδία Χριστοῦ, ὡριμασμένους μέσα στά ἱερά ἐν Χριστῷ κοινόβια ἤ ἡσυχαστήρια, πού καλλιεργοῦν πατέρες διδακτικούς καί ἀρίστους ἐν Χριστῷ παιδαγωγούς, χρυσοῦς ἀγωγούς τῆς θείας Χάριτος στό σύγχρονο ἀποστατημένο κόσμο.
Γνωρίζουμε ἐπίσης ἐγγάμους πατέρες, νέους στήν ἡλικία πού ἔχουν ριζώσει καί καρποφορήσει σ’ ὅλες τίς ἀρετές πού ἄφθονα χαρίζει ἡ πάμπλουτη μητέρα ἐκκλησία μας. Γεννοῦν ἅγια τέκνα ὑπακοῆς στό δύσκολο καί ἀπάνθρωπο κόσμο μας, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος.
Ὁ ἐπίσκοπος εὐλογεῖ χειροτονεῖ κατευθύνει
Τέλος ὅλα τά παραπάνω θά εὐλογηθοῦν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο. Ὅλη ἡ πολυχρόνια προετοιμασία γιά τήν Ἱερωσύνη. Ἡ μοναχική κουρά ἤ τό μυστήριο τοῦ γάμου. Ἡ διαδικασία πού χρειάζεται γιά τή χειροτονία. Ὅλα τά σχετικά θέματα καί τό καθαυτό μυστήριο τῆς χειροτονίας στίς δύο φάσεις της, τοῦ Ὑποδιακόνου καί Διακόνου καί τοῦ Πρεσβυτέρου.
Ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι συνηθίζουν νά ἐκφωνοῦν θεόπνευστους ἁγιοπατερικούς λόγους πρός τόν νέον ἱερωμένο, διάκονο καί μεταγενέστερα πρεσβύτερο, γιά νά συνειδητοποιήσουν ὅτι ἔχει πλέον σφραγίσει τή ζωή τοῦ ἱερέως καί κατ’ ἐπέκταση τῆς πρεσβυτέρας ἡ Χάρη τῆς Ἱερωσύνης.
Πολλάκις οἱ λόγοι αὐτοί εἶναι προφητικοί. Προλέγουν τίς ἄκτιστες δωρεές καί εὐλογίες μέ τίς ὁποῖες χαριτώνει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός τό ἱερατικό ζεῦγος καί ὁλόκληρη τήν οἰκογένεια. Οἱ χειροτονίες ἀποτελοῦν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Συμμετοχή στήν ἁγία Πεντηκοστή μέ ἕνα μυστικό καί χαρισματικό τρόπο. Δάκρυα, συγκίνηση, μυστικές ἤ ἔκφωνες ὑποσχέσεις ἀπό τόν χειροτονούμενο, καρδιακοί κραδασμοί σέ ὅλο τό πλήρωμα τῶν πιστῶν, τῶν ἐκκλησιαζομένων.
Καθημερινότητα ἄχαρη ἤ ἐν Χριστῷ;
… Καί μετά ἡ καθημερινότητα… Ἡ καθημερινότητα πού ἀρχίζει μέσα ἀπό τήν Ἐκκλησία, τόν ἱερό ναό, τή θυσία τοῦ Σώματος καί Αἵματος τοῦ Κυρίου. Καθημερινότητα μέ πλῆθος λειτουργικῶν καί λατρευτικῶν ὑποχρεώσεων καί ἀκόμα μεγαλύτερο ὄγκο ποιμαντικῶν πρός τούς ἐνορῖτες διακονιῶν. Αὐτή ἡ ἁγιασμένη καθημερινότητα ὅταν ἀρχίζει ἀπό τόν ἱερό ναό εἶναι ἀδύνατον νά σαρωθεῖ, νά ἐξανεμισθεῖ νά καταπωθεῖ ἀπό τή συνήθεια. Θά καταστραφεῖ μόνον ἀπό τή κοσμική ματαιότητα.
Δεινές δοκιμασίες
Ξαφνικά σέ κάποιους ἱερωμένους συμβαίνει μιά μεγάλη δοκιμασία. Ἕνα θανατηφόρο τροχαῖο ἤ ἕνας καρκῖνος ἤ ἐξ ἄλλης περιστάσεως ὁ ἔγγαμος, θείᾳ βουλήσει, στερεῖται τῆς πρεσβυτέρας. Ὁ ποιμήν ζεῖ ἀκραῖες καταστάσεις. Ὁ θάνατος εἶναι τό πιό ὁριστικό καί τό πιό μεγάλο δεινό. Καλεῖται ὁ διδάσκαλος τῶν προβάτων τοῦ ποιμνίου του νά γίνει καί δάσκαλος τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἄν καταφέρει καί ἀναπέμψει στόν Ὕψιστο ἐν Τριάδι Κύριο ἕνα «Δόξα Σοι Κύριε Δόξα Σοι!» καί ὁμολογήσει δοξολογία στόν ἀληθινό Θεό, τοῦ ὁποίου μάλιστα ὑποστατικά φέρει τήν Ἱερωσύνη, εἶναι δυνατόν ὁ Ὕψιστος νά τόν ἀφήσει ἀπαρηγόρητο; Τί δίδασκε ὁ δάσκαλος τοῦ Χριστοῦ σέ ἀνάλογες τραγικές περιπτώσεις τοῦ ποιμνίου του; Ἔχουμε ἄπειρες περιπτώσεις χαροκαμμένων ἀνθρώπων πού ἀφάνταστα στηρίχθηκαν διά τῆς ἄνωθεν ἐν Τριάδι παρηγορίας. Εἶναι δυνατόν ὁ ποιμήν νά μή παρηγορηθεῖ ὅπως καί τά τέκνα του; Γνωρίζουν οἱ εὐσεβεῖς ὀρθόδοξοι χριστιανοί καί δή οἱ λειτουργοί τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ὅτι ἡ ἐμπειρία τοῦ θανάτου καί τῆς Ἀναστάσεως, ἡ σταυροαναστάσιμη ἐμπειρία δέν χαρίζεται τυχαῖα καί συμπτωματικά στούς πιστούς καί στούς ἱερεῖς. Ὁ Κύριός μας, πού ἐπί τοῦ Σταυροῦ σήκωσε ὅλες τίς ἁμαρτίες ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἔζησε ὅλο τό βάθος, τό ὕψος καί τό πλάτος τοῦ ἀνθρωπίνου πόνου καί τοῦ θανάτου. Ἔζησε ὅλες τίς διαστάσεις τοῦ ἀνθρωπίνου πόνου πού ὡς ἐπί τό πλεῖστον ἀπορρέει ἀπό τήν ἁμαρτία ἤ τήν πάλη-μάχη μαζί της.
Μετά ἀπό τόση προετοιμασία πρό τῆς Ἱερωσύνης, μετά ἀπό τόση ποιμαντική ἐμπειρία πνευματικῶν τέκνων πού γνωρίζει ὅτι παρηγορήθηκαν ἀπό τόν ἴδιο τό Χριστό καί ἀπό τήν Παναγία μας, πῶς εἶναι δυνατόν ὁ λειτουργός τοῦ Ὑψίστου νά πέσει σέ κατάθλιψη, τή στιγμή κατά τήν ὁποία σέ κάθε θεία Λειτουργία πού τελεῖ, μετέχει ταπεινά στό θάνατο καί στήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. Ἀσφαλῶς καί δέν τελεῖται μηχανικά – τυπικά τό μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας ἀπό ὅλους τούς λειτουργούς, ἐκτός ἴσως σπανιωτάτων περιπτώσεων.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει στήν Β΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή του, ὅτι τόν ἀξίωσε ὁ Θεός νά ἀνέβει ἕως τρίτου οὐρανοῦ, στόν Παράδεισο. Εἶδε τά κάλλη τοῦ Παραδείσου καί ἄκουσε οὐράνια λόγια πού δέν μποροῦσε νά μεταφέρει στή γήινη πραγματικότητα. Ὅμως ὁ Κύριος δέν τοῦ ἔπαιρνε τή βαρειά ἀρρώστια πού τόν κατέτρυχε. «Ἄγγελος σατάν» τόν ταλαιπωροῦσε ἀφάνταστα. «Ἀρκεῖ σοι ἡ Χάρις μου» τοῦ ἔλεγε ὁ Χριστός. «Ἡ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται». Τώρα πού εἶσαι πολύ ἄρρωστος καί ὑποφέρεις ἅπαντες καταλαβαίνουν ὅτι σύ μέ ἀγαπᾶς. Κηρύττεις τό ὄνομά μου εἰς πάντα τά ἔθνη καί δέν σταματᾶς τίς ἀτέλειωτες ἱεραποστολικές περιοδεῖες σου. Δέν θά μποροῦσε ὁ Κύριος νά χαρίζει στόν ἐκλεκτό ἀπόστολό Του μόνο οὐράνιες ἐμπειρίες; Ὁ «ἄγγελος Σατάν» ἐδόθη μοι, λέγει ὁ Παῦλος, «ὡς σκόλωψ τῇ σαρκί, ἵνα μέ κολαφίζῃ ἵνα μή ὑπεραίρωμαι» (Β΄ Κορ. 12,7). Ἡ ἔπαρση εἶναι ἡ κορυφαία αἰτία τῆς πτώσεως τῶν πρωτοπλάστων καί ἐν συνεχείᾳ ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
Ἐμεῖς, οἱ ἐν τῷ κόσμῳ, εἴμαστε πολύ ἀδύνατοι ἄνθρωποι καί αὐτονοήτως δέν εἶναι δυνατόν νά παραλληλίσουμε τή ζωή μας μέ τόν θεῖο καί οὐρανοβάμονα Ἀπόστολο Παῦλο. Ὅμως καί ἡ «δεινή» χηρεία πού ὑφίσταται ὁ χῆρος κληρικός εἶναι δῶρον τοῦ Θεοῦ, πού θέλει νά τόν καταστήσει ἀληθινό ποιμένα, πού ἀπό τά μείζονα δικά του σταυρικά προβλήματα θά ἀντιλαμβάνεται εὐαισθητότερα τά προβλήματα τοῦ ποιμνίου του. Ὁ πόνος ὁ δικός του, μαζί μέ τό σταυρό του καί τά σταυρικά ἀδιέξοδα πολλάκις προβλήματα τῶν παιδιῶν του, διευρύνουν τό νοῦ του, βαθαίνουν τήν καρδιά του καί τόν παρακινοῦν στό ἀληθινό, χριστοδιακριτικό πλησίασμα τῶν ἐνοριτῶν του, τῶν πνευματικῶν του τέκνων καί τόν ἐντοπίζουν θεανθρωπίνως στίς ἀνάγκες τῶν συγχρόνων πολύπαθων ἀνθρώπων.
Κάθε μάχιμος λειτουργός ἔχει δώσει μάχες ἐν Χριστῷ πνευματικές γιά νά κρατήσει τόν ἑαυτό του ἀκώλυτο ἀπό τήν ἁμαρτία. Εἶναι δηλαδή ψημένος, πεπειραμένος στούς συνεχεῖς ἀγῶνες πού τόν καθιστοῦν ἄνθρωπο ἰσορροπημένο καί παιδαγωγό εἰς Χριστόν. Γνωρίζει τίς μηχανές τοῦ διαβόλου καί ἐν ἄκρᾳ ταπεινώσει ἔχει τό ἀπαραίτητο σθένος νά σηκώσει τούς ἀσθενεῖς καί νά παρηγορήσει τούς λιπόθυμους ἤ ναυαγημένους ἀπό τίς σφοδρές δαιμονικές ἐπιθέσεις.
Δοξολογία τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἐν μέσῃ χηρείᾳ
Κάποτε λοιπόν φτάνει νά δοξάζει τόν Ὕψιστο ἐν Τριάδι Θεό γιατί ἔτσι οἰκονομεῖ τά πάντα στή ζωή του, ὥστε καί στήν πρώτη γραμμή τῶν πολύπαθων ἀνθρώπων νά βρίσκεται μέσα στήν κοινωνία καί ὡς λειτουργός νά βιώνει τή θεία Λειτουργία ὡς Σταυρό καί Ἀνάσταση. Στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν προηγήθηκε τό πιό ἀγαπητό μέλος τῆς ἱερατικῆς οἰκογένειας, ἡ κεκοιμημένη πρεσβυτέρα καί σ’ αὐτήν προσβλέπει καί ὁλόκληρη ἡ ἱερατική οἰκογένεια.
Ποῦ μυαλό γιά δευτεροπαντρέματα; Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παροτρύνει τούς ἐν χηρείᾳ λαϊκούς ἄνδρες καί γυναῖκες νά ζήσουν τήν εὐκαιρία τῆς ζωῆς τους πού ἀνοίγει μπροστά τους ὁ Κύριος, τήν οὐράνια εὐκαιρία τοῦ παρθενικοῦ βίου, πού ἐγγίζει τά κράσπεδα τῆς θριαμβευούσης Ἐκκλησίας.
Ὀρφανόν καί χήραν ἀναλήψεται
Ὅσον ἀφορᾷ στά παιδιά, ὡς ἀθωότερα, κρατοῦνται ἀπό τόν ἴδιο τό Χριστό στό κάθε βῆμα τους μέ τίς εὐχές τοῦ πατέρα ἐν χηρείᾳ ἱερέως πού τά μνημονεύει ἀκατάπαυστα στήν Ἁγία Πρόθεση, ἐνῷ ἀσφαλῶς καί ἡ μεταστᾶσα κοιμηθεῖσα πρεσβυτέρα θά τά μνημονεύει στήν θριαμβεύουσα ἐκκλησία. «Ὀρφανόν καί χήραν ἀναλήψεται καί ὁδόν ἁμαρτωλῶν ἀφανιεῖ»(ψαλμ. 145,9). Θά ἐξαφανίσει ὁ Θεός, λέγει ὁ Ψαλμωδός, κάθε ἔφοδο τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀφοῦ ἔχει ἤδη ἀναλάβει τή φροντίδα τῆς χηρευούσης συζύγου καί τῶν παιδιῶν ὁ ἴδιος ὁ Πλάστης μας. Κατά μείζονα λόγο δέν θά ἐγκαταλείψει τά ὀρφανά παιδιά τοῦ ἱερέως. Καί χωρίς ἄλλη γυναίκα μέσα στό σπίτι, ἡ Θεία Χάρη θά ἐνδυναμώσει τά παιδιά νά ἐπιβιώσουν καί νά ἀναπτύξουν ὅλες τίς σωματικές καί ψυχικές τους δυνάμεις. Ἐφόσον τά παιδιά αὐτά εἶναι κατά παραχώρηση ἤ κατ’ εὐδοκίαν Κυρίου ἐσταυρωμένα, δέν θά βιώσουν, τηρουμένων τῶν ἐνδοκοσμικῶν ἀναλογιῶν, ὅπως ὁ Χριστός μας μετά τό Σταυρό τήν Ἀνάσταση;
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πρόγονοί μας ἔλεγαν: «Ἑνός κακοῦ δοθέντος μύρια ἕπονται». Πράγματι ἄπειρες εἶναι οἱ δοκιμασίες στόν ἐν χηρείᾳ πατέρα κληρικό καί τά προβλήματα, ὅταν λείψει ἡ μητέρα ἀπό τήν οἰκογένεια καί δή ἀπό τά παιδιά. Ἡ μητέρα εἶναι ἀναντικατάστατη. Ὡστόσο ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι ἐπιτρεπόταν στόν ἱερωμένο νά δευτεροπαντρεφθεῖ, θά ἐπικρατοῦσε καλύτερη κατάσταση μέσα στήν ἱερατική οἰκογένεια μέ μιά μητριά; Πανανθρώπινη ἐμπειρία δίνει ἐλάχιστα ποσοστά ἁρμονικῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς μέ μητριά.
Ὅσα ἀναφέραμε γιά τίς δοκιμασίες τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν καί τῶν τέκνων τους, ταπεινῶς φρονοῦμε ἐκ τῆς ἐμπειρίας μας, ὅτι ἀνάλογες δοκιμασίες καί αντιστοιχα προβλήματα ἀντιμετωπίζει καί ὁ ἐν διαστάσει ἤ ἐν διαζεύξει κληρικός. Ἡ δοκιμασία τοῦ ἐν διαζεύξει κληρικοῦ εἶναι ὅμως ὀδυνηρότερη, γιατί ἡ ἀπόρριψή του ἐκ μέρους τῆς συζύγου ἀνθρωπίνως δέν ὑποφέρεται. Ἀναμφισβήτητη εἶναι ὅμως καί ἡ παραμυθία τοῦ Χριστοῦ στή ζωή του καί στά τέκνα του.
Ἄν δέν ἀντιμετωπισθεῖ τό πρόβλημα αὐτό τῶν ἐν χηρείᾳ καί διαζεύξει κληρικῶν μέ τή χαρισματική δυναμική μέ τήν ὁποία εἴκοσι αἰῶνες τώρα πορεύεται ἡ ἁγία Ὀρθοδοξία μας, ὁποιαδήποτε ἄλλη δῆθεν οἰκονομία πρός τόν ποιμένα τῆς ἐκκλησίας, θά εἶναι γροθιά στό πρόσωπό του καί βιασμός καί στήν ψυχή του καί στό σῶμα του. Ἐνῷ ὁ Χριστός καί ἡ μητέρα Ἐκκλησία θέλει νά τόν καταστήσει μυστικά, ταπεινά καί ἀθόρυβα ὑψιπέτη ἀετό, ἔρχεται ἀπό μακρυά τό ξερό κατεστημένο διοικητικό ὄργανο νά τοῦ τσακίσει τά φτερά καί νά τόν μετατρέψει σέ ἑρπετό ἤ ἀσπόνδυλο ὑδρόβιο μαλάκιο.
Ἡ ἱστορία τοῦ δευτέρου γάμου ἀρχίζει τό 1923
Αὐτές τίς ἡμέρες δημοσιεύθηκε ἕνα πολύ ἐνημερωμένο ἐπιστημονικό καί θεολογικό κείμενο τοῦ αἰδεσιμολογιωτάτου πρωτοπρεσβυτέρου π. Θεοδώρου Ζήση, ὁμοτίμου καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. γιά τό δεύτερο γάμο τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν καί τή «Σύνοδο» τῆς Κρήτης.
Ὑπάρχει ὅλο τό ἱστορικό ἀπό τό «Πανορθόδοξο Συνέδριο τῆς Κωνσταντινουπόλεως» τοῦ 1923 ὅπου, μέ ἐλάχιστο ἀριθμό συμμετοχῶν τῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν ἐπετράπη ὁ δεύτερος γάμος τῶν συνεπείᾳ θανάτου χηρευόντων ἱερέων και διακόνων «ὡς μή ἀντιβαίνων εἰς τό καθόλου πνεῦμα τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας». Ἀκολουθοῦν διάφορα ἄλλα Συνέδρια καί γνῶμες ἀρχιερέων καί καθηγητῶν κατά καιρούς. Ὅλη αὐτή ἡ ἐργασία καταλήγει στήν ἀπόφαση τῆς «Συνόδου» τῆς Κρήτης περί τοῦ δευτέρου γάμου, ἡ ὁποία ἐνῷ μέχρι τότε ἔλεγε: «Ἡ Ἱερωσύνη ἀποτελεῖ συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3ος τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Συνόδου) κώλυμα πρός σύναψιν γάμου», διεμορφώθη, ποιός ξέρει ἀπό ποιό χέρι, ὡς ἑξῆς: «Ἡ Ἱερωσύνη αὐτή καθ’ ἑαυτήν δέν ἀποτελεῖ κώλυμα γάμου, ἀλλ’ ὅμως συμφώνως πρός τήν ἰσχύουσαν κανονικήν παράδοσιν μετά τήν χειροτονίαν κωλύεται ἡ σύναψις γάμου». Ἄς ἐλπίσουμε ὅτι δέν θά χρησιμοποιηθεῖ ἡ διατύπωσις αὐτή ἀπό οἱονδήποτε διά καταστρατήγησιν τῆς σαφοῦς ἐντολῆς τῶν Ἱερῶν Κανόνων τούς ὁποίους ἐνδεικτικά παραθέτουμε.
Ἱεροί Κανόνες
Τῶν Ἁγίων καὶ Πανσέπτων Ἀποστόλων
Κανὼν ΙΖ´
Ὁ δυσὶ γάμοις συμπλακείς μετὰ τὸ βάπτισμα, ἢ παλλακὴν κτησάμενος, οὐ δύναται εἶναι ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, ἢ ὅλως τοῦ καταλόγου τοῦ ἱερατικοῦ.
Κανὼν ΙΒ´ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ὅτι οἱ δίγαμοι παντελῶς ἀποκλείονται τῆς ὑπηρεσίας.
Τοὺς διγάμους παντελῶς ὁ κανὼν τῆς ὑπηρεσίας ἀπέκλεισε.
Κανόνες τῆς ἐν Τρούλλῳ Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Πενθέκτης Συνόδου
Κανὼν Γ´
Ἐπειδὴ δὲ ὁ εὐσεβὴς καὶ φιλόχριστος ἡμῶν βασιλεὺς τῇ ἁγίᾳ ταύτῃ καὶ οἰκουμενικῇ προσεφώνησε συνόδῳ, ὥστε τοὺς ἐν κλήρῳ καταλεγομένους, καὶ ἄλλοις τὰ θεῖα διαπορθμεύοντας, καθαροὺς ἀποφῆναι καὶ λειτουργοὺς ἀμώμους, καὶ τῆς νοερᾶς τοῦ μεγάλου Θεοῦ, καὶ θύματος, καὶ ἀρχιερέως, θυσίας ἀξίους, ἀνακαθᾶραί τε τὰ ἐξ ἀθέσμων γάμων τούτοις ἐπιτριβέντα μύση· πρὸς τοῦτο δὲ τῶν μὲν τῆς Ῥωμαίων ἁγιωτάτης ἐκκλησίας τὸν τῆς ἀκριβείας τηρηθῆναι κανόνα προτιθεμένων, τῶν δὲ ὑπὸ τῶν τῆς θεοφυλάκτου ταύτης καὶ βασιλίδος πόλεως θρόνον, τὸν τῆς φιλανθρωπίας καὶ συμπαθείας, εἰς ἓν ἀμφότερα μίξαντες πατρικῶς ὁμοῦ καὶ θεοφιλῶς, ὡς μήτε τὸ πρᾷον ἔκλυτον, μήτε στύφον τὸ αὐστηρὸν καταλείψοιμεν, καὶ μάλιστα τοῦ ἐξ ἀγνοίας πτώματος εἰς οὐκ ὀλίγων ἀνδρῶν πλῆθος διήκοντος· συνορῶμεν ὥστε τοὺς μὲν δυσί γάμοις περιπαρέντας, καὶ μέχρι τῆς πεντεκαιδεκάτης τοῦ διελθόντος Ἰανουαρίου μηνός, τῆς παρελθούσης τετάρτης Ἰνδικτιῶνος, ἔτους ἐξακισχιλιοστοῦ ἐκατοστοῦ ἐννάτου, δουλωθέντας τῇ ἁμαρτίᾳ, καὶ μὴ ἐκνῆψαι ταύτης προελομένους, καθαιρέσει κανονικῇ ὑποβαλεῖν. Τοὺς δὲ τῷ τοιούτῳ μὲν τῆς διγαμίας πάθει περιπεσόντας, πρὸ δὲ τῆς ἡμῶν ἐπιγνώσεως τὸ συμφέρον ἐπεγνωκότας, καὶ τὸ κακὸν ἐξ ἑαυτῶν περικόψαντας, καὶ πόῤῥω τὴν ξένην ταύτην καὶ νόθον συμπλοκὴν ἐκδιώξαντας, ἢ καὶ ὧν αἱ κατὰ δεύτερον γάμον γυναῖκες ἤδη τετελευτήκασιν, ἢ καὶ αὐτοὶ πρὸς ἐπιστροφὴν εἶδον, μεταμαθόντες τὴν σωφροσύνην, καὶ τῶν πρῴην αὐτοῖς παρανομηθέντων ταχέως ἐπιλαθόμενοι, εἴτε πρεσβύτεροι, εἴτε διάκονοι ὄντες τυγχάνοιεν· τούτους ἔδοξε πεπαῦσθαι μὲν πάσης ἱερατικῆς λειτουργίας, ἤτοι ἐνεργείας, ἤδη ἐπὶ ῥητόν τινα χρόνον ἐπιτιμηθέντας· τῆς δὲ τιμῆς τῆς κατὰ τὴν καθέδραν καὶ στάσιν μετέχειν, ἀρκουμένους τῇ προεδρίᾳ καὶ προσκλαίοντας τῷ Κυρίῳ συγχωρηθῆναι αὐτοῖς τὸ ἐκ τῆς ἀγνοίας ἀνόμημα· εὐλογεῖν γὰρ ἕτερον τὸν τὰ οἰκεῖα τημελεῖν ὀφείλοντα τραύματα, ἀνακόλουθον. Τοὺς δὲ γαμετῇ μὲν μιᾷ συναφθέντας, εἰ χήρα ἡ προσληφθεῖσα ἐτύγχανεν, ὡσαύτως δὲ καὶ τοὺς μετὰ τὴν χειροτονίαν γάμῳ ἑνὶ παρανόμως προσομιλήσαντας, τουτέστι πρεσβυτέρους, καὶ διακόνους, καὶ ὑποδιακόνους, ἤδη ἐπὶ βραχύν τινα χρόνον εἰρχθέντας τῆς ἱερᾶς λειτουργίας, καὶ ἐπιτιμηθέντας, αὖθις αὐτοὺς τοῖς οἰκείοις ἀποκαταστῆναι βαθμοῖς, μηδαμῶς ἐν ἑτέρῳ μείζονι προκόπτοντας βαθμῷ, προδήλως διαλυθέντος αὐτοῖς τοῦ ἀθέσμου συνοικεσίου. Ταῦτα δέ, ἐπὶ τοῖς καταληφθεῖσι μέχρι τῆς πεντεκαιδεκάτης, ὡς εἴρηται, τοῦ Ἰανουαρίου μηνός, τῆς τετάρτης Ἰνδικτιῶνος, ἐν τοῖς προδηλωθείσι πταίσμασι καὶ μόνον ἱερατικοῖς ἐτυπώσαμεν, ὁρίζοντες ἀπὸ τοῦ παρόντος, καὶ ἀνανεούμενοι τὸν κανόνα τὸν διαγορεύοντα, τὸν δυσὶ γάμοις συμπλακέντα μετὰ τὸ βάπτισμα, ἢ παλλακὴν κτησάμενον, μὴ δύνασθαι εἶναι ἐπίσκοπον, ἢ πρεσβύτερον, ἢ διάκονον ἢ ὅλως τοῦ καταλόγου τοῦ ἱερατικοῦ· ὡσαύτως καὶ τὸν χήραν λαβόντα, ἢ ἐκβεβλημένην, ἢ ἑταίραν, ἢ οἰκέτιν, ἢ τῶν ἐπί τῆς σκηνῆς, μὴ δύνασθαι εἶναι ἐπίσκοπον, ἢ πρεσβύτερον, ἢ ὅλως τοῦ καταλόγου τοῦ ἱερατικοῦ.
Κανὼν ΣΤ´
Ἐπειδὴ παρὰ τοῖς ἀποστολικοῖς κανόσιν εἴρηται, τῶν εἰς κλῆρον προαγομένων ἀγάμων, μόνους ἀναγνώστας, καὶ ψάλτας γαμεῖν καὶ ἡμεῖς τοῦτο παραφυλάττοντες, ὁρίζομεν ἀπὸ τοῦ νῦν μηδαμῶς ὑποδιάκονον, ἢ διάκονον, ἢ πρεσβύτερον, μετὰ τὴν ἐπ᾿ αὐτῷ χειροτονίαν, ἔχειν ἄδειαν, γαμικὸν ἑαυτῷ συνιστᾷν συνοικέσιον. Εἰ δὲ τοῦτο τολμήσοι ποιῆσαι, καθαιρείσθω. Εἰ δὲ βούλοιτό τις τῶν εἰς κλῆρον προερχομένων, γάμου νόμῳ συνάπτεσθαι γυναικί, πρὸ τῆς τοῦ ὑποδιακόνου, ἢ διακόνου, ἢ πρεσβυτέρου χειροτονίας τοῦτο πραττέτω
Συμπέρασμα
Τό θέμα τοῦ γάμου τῶν κληρικῶν δέν εἶναι μιά διαδικαστική ὑπόθεση, πού τυπικά πρέπει νά προηγηθεῖ τοῦ μυστηρίου τῆς χειροτονίας εἰς διάκονον καί μετέπειτα εἰς πρεσβύτερον. Εἶναι βαθιά χαραγμένη ἡ πεποίθηση στή συνείδηση τοῦ ὀρθοδόξου ἑλληνικοῦ λαοῦ μας, ἀλλά καί ὅπου γῆς ὀρθοδόξων ὅτι ἕνας εἶναι ὁ γάμος, μέ μοναδικό τό πρόσωπο τοῦ συζύγου καί τῆς μοναδικῆς συζύγου, πού συνεχίζουν ἀποκλειστικά αὐτοί οἱ δύο μόνο σύζυγοι τό ἔργο τῆς δημιουργίας. Ἄρσεν (ἕνα) καί Θῆλυ (ἕνα) ἐποίησεν ὁ Θεός, μᾶς βεβαιώνει ἡ θεόπνευστη Παλαιά Διαθήκη, αὐτούς τούς δύο μόνον εὐλόγησε καί τούς κινητοποίησε στό ἔργο τῆς συνδημιουργίας μέ τίς τέσσερις προστακτικές Του εὐλογίες, αὐξάνεσθε, πληθύνεσθε, πληρώσατε, κατακυριεύσατε.
Αὐτές οἱ τέσσερις προστακτικές, ὡς θεῖες εὐλογίες ἀναιροῦν τή θνητότητα τῶν ἀνθρώπων μετά τήν παρακοή καί προσανατολίζουν τούς ἐν Χριστῷ συνεζευγμένους συζύγους στό ἐλπιδοφόρο ἀναμενόμενο γεγονός τῆς συμμετοχῆς τοῦ ἀνθρωπίνου γένους στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ μοναδικός σύζυγος καί δή ἱερέας εἰκονίζει τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, ὡς κεφαλή τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί ἡ μοναδική σύζυγος τήν Ἐκκλησία, ὀφείλουσα τήν ὑπακοή στήν μακαρία κεφαλή, τό Χριστό.
Ἡ ἀπαράδεκτη ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου περί τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν καταρρίπτει ὁλόκληρη τή θεολογία, τήν ἐξ αὐτῆς ἀπορρέουσα ἀνθρωπολογία, τήν ὀρθόδοξη περί γάμου ἐκκλησιολογία. Νομιμοποιεῖ αὐτονοήτως τίς ἰδιαίτερες σχέσεις ὄχι μόνο μέ τό μοναδικό συζυγικό πρόσωπο, ἀλλά καί περαιτέρω. Ἡ ἁγία ὀρθοδοξία μας εὐλογεῖ τόν ἕνα μόνο γάμο δύο ὀρθοδόξων συζύγων, ὁ δέ δεύτερος καί τρίτος γάμος θεωροῦνται οἰκονομία ἤ εὔσχημος πορνεία.
Αὐτή ἡ πρυτάνευση τοῦ κοσμικοῦ μεταπτωτικοῦ φρονήματος εὐνοεῖ τό «διορισμό» φτηνοϋπαλληλοποιημένων παπάδων, χωρίς ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις, ἰσοπεδωμένων στή σύγχρονη καταθλιπτική καθημερινότητα, χωρίς ἐλπίδες αἰωνίου ἐν Ἁγίᾳ Τριάδι ζωῆς, χωρίς ἀνάσες δεμένες καί ἐναρμονισμένες μέ τίς πανάγιες χριστοδυναμικές πέντε λέξεις τῆς εὐχῆς «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με».
Εὐτυχῶς πού ἡ ἐν τῷ χριστεπωνύμῳ πληρώματι τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας ἀντίσταση, καλά κρατεῖ καί δηλώνει μέ ποικίλους τρόπους τήν ὑγιῆ, σεμνή ἀντίδρασή του.