Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ - Σύντομος βίος
Τό κατωτέρω κείμενο εἶναι ἀπομαγνητοφώνηση μιᾶς προφορικῆς παρουσιάσεως στό Σεμινάριο Δογματικῆς πού πραγματοποιεῖται γιά τρίτη συναπτή χρονιά ἀπό τήν Ἑστία Πατερικῶν Μελετῶν, στό ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίας Παρασκευῆς Ἀττικῆς, ὁδός Ἀποστόλου Παύλου 10, 2ος ὄροφος. 6-8μμ. Ὁμιλητές εἶναι οἱ διδάκτορες Φιλοσοφίας Φώτης Σχοινάς καί Παῦλος Κλιματσάκης.
Τό κείμενο ἅπτεται τοῦ ἀγώνα καί τῆς θεολογίας τοῦ Μ. Φωτίου κατά τοῦ filioque. Ἐπίσης τονίζονται ὁρισμένα στοιχεῖα τῆς ἱεραποστολικῆς δράσεως τοῦ Μ. Φωτίου. Λόγῳ τοῦ ὅτι ἀποτελεῖ ὅπως εἴπαμε ἀπομαγνητοφώνηση προφορικοῦ λόγου ὁ ἀναγνώστης ἄς εἶναι ἐπιεικής γιά τό ὕφος καί γιά ὁρισμένα λάθη.
Τὴ μνήμη του τὴ γιορτάζουμε στὶς 6/2. Καὶ μέγας καὶ ἅγιος. Ζεῖ τὸν 9ο αἰ. μ. Χ. (820-893μ.Χ.)
Ἱεραποστολικό του ἔργο: ἔγινε πατριάρχης Κων/λεως σὲ 3 μέρες ἀπὸ λαϊκός. Ὅταν ὁ Καῖσαρ Βάρδας ἔβγαλε τὸν Ἰγνάτιο, ἔβαλε τὸν Φώτιο. Διοργάνωσε ἱεραποστολὲς ἐκχριστιανισμοῦ τῶν Σλάβων. Δικό του ἔργο ἦταν αὐτό. Ὁ Κύριλλος καὶ ὁ Μεθόδιος ἀπ αὐτὸν ἀπεστάλησαν. Ἂν δὲν εἶχε γίνει αὐτὸ ἄς ἀναλογιστοῦμε τοὺς Ρώσους καὶ τὴν ἐπιρροὴ τοῦ Ἰσλάμ. Ἔστειλε Ἱεραποστολὴ καὶ στοὺς Χαζάρους. Αὐτοὶ εἶναι Ἰουδαῖοι Μουσουλμάνοι καὶ Χριστιανοί. Ἐπικράτησε τὸ Ἰσλάμ. Ἄς σκεφτοῦμε τί θά γινόταν στοὺς Ρώσους καὶ στοὺς Σλάβους ἄν εἶχε ἐπικρατήσει τὸ Ἰσλάμ. Δηλ. ὁ ἅγιος Φώτιος εἶναι μέγας μὲ ὅρους σημερινούς.
Ἡ θεολογική συμβολή του
Τὸ μεγαλεῖο του ἔγκειται στὸ ὅτι ἀντέκρουσε τὴν ἐπηρμένη ὀφρὺ τῆς δυτικῆς ¨ἐκκλησίας¨.
Τό Σύμβολο Νικαίας-Κων/λεως λέει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός. Στὸ Τολέδο προσέθεσαν αὐθαίρετα καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ ( filius=γιὸς, que=καὶ ) γιὰ νὰ τονίσουν τήν ὁμοουσιότητα τοῦ Υἱοῦ ἀπέναντι στὸν Πατέρα, τὴν ὁποία ἀμφισβητοῦσαν οἱ Ἀρειανοί.
Ξεκίνησαν ἀπὸ ἀγαθὲς προθέσεις ἀσχέτως ἂν τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν κακό. Συνήθως ἔτσι ξεκινοῦν ὅλες οἱ αἱρέσεις ἀλλὰ στὸ τέλος γίνεται κακό. Διότι δὲν ὑπάρχουν ἀνάλογη ταπείνωση καὶ ἀνάλογες προϋποθέσεις.
Πῶς φθάσαμε ἱστορικοπολιτικά στό filioque
Ὅταν ὁ Μέγας Κάρολος 9ος αἰῶνας μ. Χ. ἔγινε αὐτοκράτωρ τῆς ἁγίας ρωμαϊκῆς ἐκκλησίας τοῦ γερμανικοῦ ἔθνους· ἔπρεπε κάτι νὰ βρεῖ ποὺ νὰ ἀντιτίθεται. Νὰ εἶναι διακριτὸ σημεῖο ἔναντι τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ ἅγ. Αὐγουστῖνος καὶ οἱ δυτικοὶ πατέρες οὐδέποτε τόνισαν τὴν ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ. Εἶχαν ἀδυναμία διακρίσεως θεολογίας και οἰκονομίας. Δηλ.τῶν ἐνδοτριαδικῶν σχέσεων καὶ τῆς πρὸς τὰ ἔξω κινήσεως τοῦ Θεοῦ. Καὶ δὲν τοὺς βοηθοῦσε καὶ ἡ λατινικὴ γλῶσσα. Π.χ. Λόγος σήμαινε γι΄ αὐτούς λέξη. Ἡ λατινικὴ γλῶσσα ἐκφράζει τὴν ἐκπόρευση ἡ ὁποία εἶναι ἡ αἴδιος ὑπαρκτικὴ πρόοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τὴν ἐν χρόνῳ ἀποστολή του, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πρὸς τὰ ἔξω κίνηση τῆς Ἁγίας Τριάδος, μὲ τὸ ἴδιο ρῆμα, procedere.
Οἱ λόγοι κυρίως ἦταν πολιτικοί. Ὁ π. Σπυρίδων Μπιλάλης ἔγραψε ἕνα ἐξαιρετικὸ βιβλίο ¨Ἡ αἵρεση τοῦ filioque¨ στὸ ὁποῖο λέει ὅτι ἦταν ἀμφίβολο ἀκόμη κι΄ ἂν ἐνδιαφερόταν ὁ ἴδιος ὁ Κάρολος. Ἁπλῶς ἤθελε νὰ βρεῖ κάτι ποὺ νὰ τὸν διαφοροποιεῖ ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴ ὀρθόδοξη ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία καὶ νὰ πεῖ ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ γνήσιος συνεχιστὴς τῆς παλαιᾶς ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας.
Ἐνῷ ἀπὸ τόν Αὔγουστο 27π.Χ. ἕως τὸ 1453 ἐπί Κων/νου Παλαιολόγου ἔχουμε κανονικὴ διαδοχὴ Ρωμαίων αὐτοκρατόρων πρῶτα στὴν Παλαιὰ Ρώμη καὶ μετὰ στὴ νέα Ρώμη - Κων/πολη. Αὐτὴν τὴν διαδοχὴ τίποτε δὲν τὴν διέσπασε.
Ἡ ἁγία ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία τοῦ γερμανικοῦ ἔθνους εἶναι μία ἐφεύρεση τῶν ἴδιων τῶν Φράγκων προκειμένου νὰ διεκδικήσουν τὴν οἰκουμενικότητα. Καὶ τότε ἀνέσυραν τὸ filioque καὶ μάλιστα ὁ πάπας Νικόλαος Α΄ ἤθελε νὰ τὸ μεταφέρει στὴν Ἀνατολή. Τότε ἔγινε ὁ ἐκχριστιανισμὸς τῆς Βουλγαρίας, τὴν ὁποία ἤθελε νὰ τὴν προσαρτήσει στήν παπική ¨ἐκκλησία¨ καί ἀντέδρασε ὁ Μέγας Φώτιος, ὁ ὁποῖος ἐνημέρωσε ὅλους τοὺς Πατριάρχες, ἔστειλε ἐπιστολὲς στὸν πάπα Νικόλαο Α΄ καὶ τοῦ ἐξηγοῦσε τὸ ἀδύνατο τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ. Τότε ἔγινε τὸ φωτιανὸ σχῖσμα, 867μ.Χ.
Στὴ συνέχεια πέθανε ὁ πάπας Νικόλαος Α΄ καὶ τὸν διεδέχθη ὁ πάπας Ἰωάννης μὲ τὸν ὁποῖο ἦρθε σὲ συνεννόηση ὁ Μέγας Φώτιος καὶ ἔκαναν τὸ 880 μ. Χ. τὴν Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδο στὴν ὁποία κατεδίκασαν τὸ filioque καὶ τὶς δύο Συνόδους τῆς Φρανκφούρτης 794μ.Χ. καὶ τοῦ Ἄαχεν 802μ.Χ. οἱ ὁποῖες ἔγιναν ἐπὶ μεγάλου Καρόλου καὶ διετράνωσαν τὸ filioque. Ὁ Μέγας Φώτιος τὶς ὀνομάζει ἀγέλας δυσσεβούσας (κοπάδια δυσσεβῆ).
Οἱ πάπες Ρώμης δὲν δέχθηκαν τὸ filioque τὴν 1η χιλιετία. Ἔχει μεγάλη σημασία. Καὶ ὁ ἴδιος ὁ πάπας Νικόλαος Α΄ προσπάθησε νὰ τὸ ἐπιβάλει στὴ Βουλγαρία. Στὴν Ρώμη δὲν τόλμησε. Μάλιστα τὸ 814μ.Χ. ὁ πάπας Λέων Γ΄ θέσπισε πρὸ τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Πέτρου δύο ἀργυρὲς πλάκες στὶς ὁποῖες ἦταν γραμμένο τὸ Σύμβολο τῆς Νικαίας - Κων/λεως ἑλληνικὰ καὶ λατινικὰ χωρὶς τὴν προσθήκη τοῦ filioque γιὰ νὰ διαφυλαχθεῖ ἡ ὀρθόδοξη πίστη. Τελικὰ τὸ 1014 μ.Χ. ἔρχεται τὸ ὁριστικὸ σχῖσμα μεταξὺ Ρώμης καὶ Κων/πολης. Ὁ Μ.Φώτιος ἀντέδρασε κεραυνοβόλα στὶς ἀξιώσεις τῆς Ρώμης νὰ καθυποτάξει τὴν ἀνατολικὴ ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία καὶ τὴν Ἀνατολικὴ Ἐκκκλησία καὶ τὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Θεολογικά ἐπιχειρήματα Μεγάλου Φωτίου κατά τοῦ filioque
Ὁ Φώτιος ἐκθέτει τὴν ἐπιχειρηματολογία του γιὰ τὸ ὅτι εἶναι ἀδύνατη ἡ ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀπὸ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό.
Ἐμεῖς ξέρουμε ὅτι ἡ ἐκπόρευση ἐκ τοῦ Πατρὸς εἶναι τελεία.
1. Ἂν γίνεται καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ εἶναι ἀτελὴς ἡ ἐκπόρευση ἐκ μόνου τοῦ Πατρός. Ἡ ἐκπόρευση καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ δὲν περιποιεῖ τιμὴ, ἀλλὰ παρουσιάζει τὸν Υἱὸ ὑποδεέστερο αἴτιο σὰν βοηθό. Ἀνατρέπει τὸ ἐπιχείρημά τους ὅτι τὸ filioque ἐνδυναμώνει τήν ὁμοουσιότητα Υἱοῦ καὶ Πατρός.
2. Λένε ὅτι ὁ Υἱὸς εἶναι ὁμοούσιος μὲ τὸν Πατέρα. Καὶ ἐμεῖς αὐτὸ λέμε. Ὡς ἐδῶ καμιά ἀντίρρηση. Ἄρα λένε καὶ ὁ Υἱὸς πρέπει νὰ ἔχει τὴν ἐκπόρευση. Ἂν δὲν τὴν ἔχει δὲν εἶναι ὁμοούσιος. Λάθος τούς λέει ὁ Μέγας Φώτιος. Ἂν εἶναι ἔτσι τότε καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα δὲν εἶναι ὁμοούσιο; Ἑπομένως ἔπρεπε νὰ εἶναι πηγὴ μιᾶς ἄλλης ὑποστάσεως. Καὶ ἔτσι ἡ τριὰς γίνεται τετρὰς, πεντὰς, ἑξάς...
Νεοπλατωνική θεώρηση τῆς θεότητας: Ὑπερχειλίζει τὸ ἕνα, δημιουργεῖ τὸ νοῦ, κομμάτι ὑποδεέστερο, ὑπερχειλίζει ὁ νοῦς καὶ δημιουργεῖ τὴν ψυχή, τρίτο ἐπίπεδο ὑπάρξεως, ἑπομένως ὑπάρχει ἱεραρχία καὶ ἀνισότητα στὴν Ἁγία Τριάδα. Μέχρι ποὺ φθάνουμε στὴν ἀπορροὴ τῆς ὕλης. Πρόκειται γιὰ σταδιακὴ ἀπορροὴ ἀπὸ τὸ ἕν. Ἔχουμε ἕνα εἶδος πανθεϊσμοῦ. Τὸ ἴδιο τοὺς προσάπτει καὶ ὁ Μέγας Φώτιος. Ἂν ὁ Υἱὸς εἶναι πηγή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τότε καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα πρέπει νὰ εἶναι πηγὴ μίας ἄλλης ὑποστάσεως. Κάθε ἐπίπεδο ὕπαρξης δημιουργεῖ, γίνεται αἴτιο, γιὰ ἕνα κατώτερο ἐπίπεδο ὑπάρξεως. Ἐμεῖς μιλᾶμε γιὰ μοναρχία Πατρός. Ἀρχὴ σημαίνει αἰτία. Ὄχι ἐξουσία. Δὲν εἶναι ἀνώτερος ὁ Πατὴρ ἀπὸ τόν Υἱὸ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Παρερμηνεύει ο Σεβ. Ζηζιούλας τὸν ὅρο μοναρχία γιὰ νὰ στηρίξει τὴ λανθασμένη ἐκκλησιολογία του. Θεωρεῖ ὅτι ὁ Πατὴρ εἶναι ἀνώτερος τῶν ἄλλων δύο προσώπων. Ἑπομένως καὶ ὁ Πατριάρχης εἶναι ἀνώτερος τῶν ὑπολοίπων ἐπισκόπων. Καταλύει τὸν Συνοδικὸ χαρακτῆρα τῆς Συνόδου γιὰ νὰ ἔχει πρῶτο τὸν Πατριάρχη, ὅπως στὴ Δύση πρῶτος θεωρεῖται ὁ πάπας. Ἐνῷ ἐμεῖς ἔχουμε συνοδικότητα. Ἴδιον τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας. Δὲν ἔχουμε ποτὲ πρῶτο ἕνα πρόσωπο ἐκτὸς ἂν ἔχει ἀχθεῖ σὲ ὕψος καθολικότητας διὰ τῆς ἁγιότητας καί ὄχι διὰ τοῦ θεσμοῦ τοῦ ἐπισκόπου.
3. Ἔνα ἄλλο ἐπιχείρημα εἶναι τὸ τῆς διαρχίας. Ἂν δηλ. ὁ Υἱὸς εἶναι συναίτιος τῷ Πατρὶ γιὰ τὴν ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τότε τό Ἅγιο Πνεῦμα προέρχεται ἀπὸ δύο αἰτίες. Ἄρα εἶναι διπλοῦν στὴν ὑπόσταση. Ἑπομένως ἡ διαρχία λυμαίνεται τὴν ἑνότητα τῆς ὑποστάσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι σύνθετο, ἂν ἔχει δύο ἀρχές. Πᾶν τὸ σύνθετον ὅμως εἶναι κτιστό. Ἄρα τὸ Ἅγιο Πνεῦμα θὰ εἶναι κτιστό. Μόνο τὸ ἄκτιστον εἶναι ἁπλοῦν, ἀσύνθετον. Προσπαθεῖ ὁ ἅγ. Γρηγόριος νὰ τοὺς δείξει τὰ ἀδιέξοδα τῆς θεολογίας τους, μὲ ἀτράνταχτα ἐπιχειρήματα. Λυμαίνονται καὶ τὴν ἑνότητα τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ τὴν ὁμοουσιότητα τοῦ Πατρός καὶ τὴν ὁμοουσιότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἂν θεωρήσουμε δύο ἀρχὲς στὴν Ἁγία Τριάδα.
4. Ἡ ἐν χρόνῳ πέμψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὸν κόσμο γίνεται ἐκ τοῦ Πατρός καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ. ΟΧΙ ἡ ὑπαρκτική του πρόοδος. Ἂν κατὰ τὴν ὑπαρκτική του πρόοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μεσολαβεῖ ὁ Υἱός, τότε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἐγγονὸς τοῦ Πατρός. Ἄρα λυμαίνεται ἡ Ἁγία Τριάδα. Μαζὶ μὲ τὸ filioque ἐπεκράτησε ἡ μὴ διάκριση οὐσίας ἐνεργειῶν. Διότι τί ἀποστέλλει ὁ Υἱός; Τὴν οὐσία; Τὴν ὑπόσταση; Ὄχι. Ἀλλὰ τὴν ἄκτιστη ἐνέργεια. Τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Οἱ λατῖνοι μὲ τὸ filioque ἔχασαν καὶ τὶς ἄκτιστες ἐνέργειες καὶ τὴ θεία χάρη. Δὲν τὴν βιώνουν πλέον. Ἐνῶ ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔμεινε πιστὸς στὴν ἑλληνορθόδοξη θεολογία, ἡ ὁποία θεωρεῖ ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προβάλλεται ἐκ μόνου τοῦ Πατρός, ἀλλὰ ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δίνεται καὶ ἀπὸ τὸν Υἱό. Ἔτσι ἔχουμε δυνατότητα θεώσεως. Ὁ λαός μας ὅση ἀλλοίωση κι ἂν ἔχει ὑποστεῖ, ὅσο ἀκατήχητος κι΄ ἂν εἶναι εἶναι στὸ DNA του νὰ καταφεύγει στοὺς γεροντάδες. Δὲν καταφεύγει στοὺς διανοουμένους. Τὸν φωτισμὸ τὸν περιμένει ἀπὸ τὸν Ἅγιο Πορφύριο, τὸν Ἅγιο Παΐσιο , τὸν Ἅγιο Ἰάκωβο , τὸν Ἅγιο Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη. Ὄχι ἀπὸ Παπανοῦτσο, Τσάτσο, Κανελλόπουλο...σεβασμ. Ζηζιούλα. Ἐνῷ οἱ δυτικοὶ ἐκεῖ καταφεύγουν.
Ὅταν ὁ Μιτερὰν ἔπαθε καρκίνο τοῦ προστάτη, κατέφυγε σὲ ἕναν καρδινάλιο νὰ τοῦ μιλήσει γιὰ τὸν Θεό. Κι΄ ἐκεῖνος τοῦ εἶπε ¨τὸν Θεὸ δὲν τὸν ἔχω δεῖ¨. ¨Ἄγονος ἐστὶ σοφίας¨ εἶπε ὁ Σωκράτης στὸν Θέτη. Ἐμεῖς θὰ λέγαμε ¨ἄγονος ἐστὶ πνεύματος¨. Ἐνῷ ὁ λαός μας ἀκόμη ἀκόμη καὶ τώρα ποὺ ἔχει ὑποστεῖ τόση πλύση ἐγκεφάλου, εἶναι τόσο ἀκατήχητος, στὸν ἅγιο Νεκτάριο θὰ πάει. Καταλαβαίνει ὅτι ἐκεῖ ὑπάρχει σώζουσα χάρις, ὁ ἀληθὴς φωτισμός.
-Μᾶς εἴπατε γιὰ τὸ filioque ὅτι κυρίως ἦταν πολιτικοὶ οἱ λόγοι ποὺ προέκυψε.
-Διότι οἱ Πατέρες πρὶν τὸν Φώτιο, ἄγ. Ἀμβρόσιο Μεδιολάνων, ἅγ. Ἱερώνυμο, δὲν τὸ πίστευαν. Ἔλεγαν ἐκ τοῦ Πατρὸς δι΄ Υἱοῦ, ἀλλὰ δὲν τὸ πίστευαν ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προέρχεται καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ.
-Γιατί νὰ μὴν ποῦμε ὅτι κυρίως οἱ λόγοι εἶναι θεολογικοὶ, ἐφ΄ὅσον οἱ δυτικοὶ δὲν μποροῦν νὰ κάνουν διάκριση ἀκτίστων - κτιστῶν ἐνεργειῶν, οὐσίας - ἐνεργειῶν...
-Ξεκίνησε σὰν πολιτικὸ θέμα.
-Ἄρα τὸ ἐπίκεντρο πέφτει στὸ θεολογικὸ κομμάτι.
-Βέβαια.
Ξεκίνησε ἀπὸ Ἀρειανιστὲς στὸ Τολέδο. Γότθοι καὶ Βησιγότθοι. Στὸ Τολέδο ἔγινε ἡ πρώτη ἐφαρμογὴ τοῦ filioque. Τὸ filioque ἦταν παιγνιόχαρτο στὰ χέρια τοῦ Καρόλου, λέει ὁ π. Σπυρίδων Μπιλάλης. Δὲν τὸ πίστευε οὔτε ὁ ἴδιος ὁ Κάρολος. Ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα οἱ διαφορὲς μὲ τοὺς παπικοὺς ἔχουν πολλαπλασιαστεῖ. Πάντως καὶ τότε ὑπῆρχαν πολλὲς διαφορές. Ἁπλὰ ὁ Μέγας Φώτιος ἦταν συγκαταβατικός. Ὄχι σύμφωνος. Π.χ. στὴν ἀγαμία τοῦ κλήρου ποὺ εἶχαν οἱ δυτικοί. Δὲν τοῦ ἄρεσε, ἀλλά ἔλεγε, ἀφοῦ ἔτσι εἶναι ἡ παράδοσή σας ...ἀλλὰ στὸ filioque ἦταν ἄτεγκτος. Ἦταν μεγαλοφυής ὁ Μ. Φώτιος. Γι΄ αὐτὸ καὶ ἔκανε τὴν Η΄Οικουμενική. Ὁ ἴδιος ὁ πάπας ἔστειλε δύο ἐκπροσώπους ποὺ ἐπεκύρωσαν τὴν Η΄Οικουμενική Σύνοδο. Ἔχει ὅλες τὶς προϋποθέσεις. Τὴν ἀνακηρύσσει ὁ αὐτοκράτορας. Γιατί τώρα στὶς μέρες μας, ἂν γίνει μία Οἰκουμενικὴ, ποιός θὰ τὴν ἀνακηρύξει; Αὐτοκράτωρ δὲν ὑπάρχει πιά. Γι΄ αὐτὸ καὶ ἡ πανορθόδοξος στὴν Κρήτη, εἶχε μεγάλο πρόβλημα,.. Ὑποκινήθηκε ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἦταν δεσμευτικὸ γιὰ πολλούς. Π.χ. οἱ Ρῶσοι.
Στὴν Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδο καταδικάστηκαν ὅσοι ἤθελαν νὰ εἰσαγάγουν στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως τὸ Filioque. Ὄχι ὅμως ἰδιαιτέρως οἱ παπικοί. Γιατί μπορεῖ κάποιος νὰ σᾶς πεῖ ὅτι ἐσεῖς οἱ ὀρθόδοξοι δὲν μᾶς ἔχετε καταδικάσει ἐμᾶς τοὺς παπικοὺς ὀνομαστικῶς, ὅπως γίνεται σὲ ὅλες τὶς Συνόδους μὲ ἀναθέματα. Ἡ καταδίκη στὴν Η΄ Οἰκουμενική ἔγινε γιὰ ὅποιον προσθέτει κάτι στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως Νικαίας – Κων/λεως. Ἑπομένως γεννᾶται τὸ ἐρώτημα : Ὑπάρχει ἀνάμεσά μας ἕνα σχῖσμα ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει πραγματικὴ καταδίκη τῶν παπικῶν ὡς αἱρετικῶν. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη μία ἦταν ἡ Ἐκκλησία. Οἱ ἀνατολικοὶ δὲν μποροῦσαν νὰ ποῦν καταδικάζουμε τούς παπικούς. Ποιοί εἶναι οἱ παπικοί; Οἱ πάπες Ρώμης ἀνθίσταντο ἡρωϊκὰ τὴν 1η χιλιετία. Ἔχει πονηριὰ τὸ θέμα.
Πάει ἕνας παπικὸς καὶ λέει θέλω νὰ παντρευθῶ μιὰ ὀρθόδοξη. Καὶ ὁ ὀρθόδοξος ἱερέας δὲν ξέρει τί νὰ κάνει. Προφανῶς καί εἶναι ἀνεπίτρεπτο, ἀλλὰ θὰ σοῦ ποῦν ¨δὲν μᾶς ἔχετε καταδικάσει ποτὲ ὡς αἱρετικούς. Εἴμαστε ἀδελφὲς ἐκκλησίες¨. Μὰ ἔχετε ἤδη καταδικαστεῖ χωρὶς νὰ τὸ ἔχετε καταλάβει. Διότι ἔχετε προσθέσει στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως τὸ filioque. Καὶ λέτε ὅτι ἡ χάρη εἶναι κτιστή. Ἄρα κατ΄ οὐσίαν ἔχετε ἤδη καταδικαστεῖ. Καὶ δυστυχῶς ὁ μακαριστὸς Σεβ. Ζηζιούλας ἔλεγε γιὰ τοὺς δύο πνεύμονες τῆς ὀρθοδοξίας. Ὅτι δηλ. ὑπάρχει ἡ ἀνατολικὴ καὶ ἡ δυτικὴ ἐκκλησία. Ἐσφαλμένη ἐκκλησιολογία.
Μία γνωστή μου ὀρθόδοξη παντρεύθηκε ἕναν Ρωμαιοκαθολικό καὶ μετὰ ἀφοῦ πέρασαν τὰ χρόνια ¨χτύπαγε τὸ κεφάλι της στὸν τοῖχο¨. Ἔχω κι’ ἐγὼ συγγενικὸ πρόσωπο ποὺ ἔχει παντρευθεῖ ρωμ/κὴ καὶ ἔγινε δυὸ φορὲς ὁ γάμος. Μιὰ ὀρθόδοξος μιὰ ρωμ/κός.
Ἡ Μεγάλη Σύνοδος Κολυμπαρίου τὸ ἐπέτρεψε αὐτὸ θεσμικά. Σκοπὸς τὸ κοινὸ ποτήριο. Νὰ συνηθίσουμε ὅτι ὑπάρχει μεταξύ μας μόνο σχῖσμα, τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ γίνει μὸνο γιὰ διοικητικούς λόγους. Ὅπως μὲ Παλαιοημερολογῖτες. Ἀλλὰ δὲν τοὺς θεωροῦμε αἱρετικούς, ὅπως τοὺς παπικούς. Οἱ λατῖνοι μοναχοὶ σύμφωνα μὲ τὸν Συρόπουλο ἔλεγαν καλὰ τὰ λένε οἱ γραικοί. Τοὺς ἔβγαλε ἔξω ἀπὸ τὴ Σύνοδο.
Πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια κάποιες μοναχὲς ρωμ/κὲς ἔπεσαν θῦμα βιασμοῦ στὴν Κροατία καὶ ἔμειναν ἔγκυοι. Τί ἔκαναν; Ἂν ἦταν ὀρθόδοξες θὰ ἔλεγαν ¨τὰ κρατᾶμε, ὁ Θεὸς τὸ ἐπέτρεψε¨. Οὔτε θὰ σκέπτονταν νὰ τὰ ρίξουν. Οἱ Ρωμ/κὲς ρώτησαν τὸν πάπα τί νὰ κάνουν. Δὲν τούς ἦταν σαφὲς τί ἔπρεπε νὰ κάνουν.
Στήν εἰσβολὴ τῶν Τούρκων στὴν Κύπρο δὲν ἀπεφάσισε ἡ Σύνοδος, ὅσες δὲν ἤθελαν νὰ τά κρατήσουν, νὰ τὰ ρίξουν; Δυστυχῶς καὶ βέβαια λάθος. Θά μπποροῦσε νὰ πεῖ ἡ Ἐκκλησία θὰ ἀναλάβουμε αὐτὰ τὰ παιδάκια ἐμεῖς. Καὶ λαϊκὴ νὰ εἶναι μιὰ γυναῖκα γιά κανέναν λόγο δὲν τὸ ρίχνει.
Τὸ ἀλάθητο τοῦ πάπα ποὺ ἐπικυρώθηκε στὴν Α΄Βατικάνειο Σύνοδο 1870μ. Χ. εἶχε σχέση μὲ τὸ ἀλάθητο μόνο ὅταν βρισκόταν μέσα στὴ Σύνοδο ex cathedra . Μὲ τὴν Β΄Βατικάνειο ὅπου κι ἂν βρίσκεται, εἶναι ἀλάθητος. Προχώρησε τὸ κακό. Δὲν ὑπάρχει χάρη στὴν παπική ¨ἐκκλησία¨. Οἱ παπικοὶ ἔχουν σὰν ἀρχὲς τὸν πάπα καὶ τὸν ρωμαϊκὸ κώδικα, γιὰ νὰ αἰσθάνονται ἀσφάλεια. Δὲν ἔχουν ἑνότητα. Ἐνῷ στὴν ὀρθοδοξία ἔχουμε τὴ σιγουριὰ ὅτι τὸ Ἁγιο Πνεῦμα θὰ μᾶς ὁδηγήσει.
Ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη βασικοτάτη διαφορά, ὁ ἀντικληρικαλισμὸς στὴ δυτικὴ ἐκκλησία. Μὲ τὴν Ἱερὰ Ἐξέταση, μὲ τὸ κυνήγι τῶν αἱρετικῶν ἔγιναν τύραννοι στὴν ἴδια τὴν δυτική ¨ἐκκλησία¨. Ἡ Ἰσπανία εἶναι τὸ προπύργιο τοῦ Ρωμ/σμοῦ. Ὄχι ἡ Γαλλία. Ἔλεγαν τοὺς δομινικανοὺς μοναχοὺς domini canes (τὰ σκυλιὰ τοῦ Κυρίου). Ἐνῷ ὁ παπάς στὴν Ἀνατολικὴ Ἐκκλησία ἦταν δίπλα στὸν χωρικό. Μαζὶ δούλευε στὸ τσαπί. Στὴν Τουρκοκρατία δὲν ὑπῆρχε κληρικαλισμός. Κι΄ ἂν ὑπῆρχε σὲ κάποιο ποσοστὸ, ἦταν ξενόφερτος.