«Περί θείων ὀνομάτων τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου μέ ἑρμηνευτικά σχόλια τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητῆ» No 3

Νο 3:  Φετινά ἀποσπάσματα 2024-2025 ἀπό τό σεμινάριο Δογματικῆς πού πραγματοποιεῖται τήν περίοδο Σεπτεμβρίου-Μαΐου ἀπό τήν  Ἑστία Πατερικῶν Μελετῶν στὸ ΕΝΟΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ τοῦ Ἱ. Ναοῦ ἁγίας Παρασκευῆς Ἀττικῆς, ὁδός Ἀποστόλου Παύλου 10, 2ος ὄροφος, ἑκάστη δεύτερη Τρίτη, 6-8μμ 6-8μμ.
«Περί θείων ὀνομάτων τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου μέ ἑρμηνευτικά σχόλια τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητῆ»

(Μέ Παῦλο Κλιματσάκη)

 

Ποιές εἶναι οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ;

Πῶς ἐνῶ γίνεται πέρα τοῦ Ἑαυτοῦ του, ὡστόσο δέν μειώνεται;

Πῶς παραμένει ἑνωμένος ὁ Θεός ἀφοῦ διακτινώνεται διά τῶν ἐνεργειῶν Του;

Πῶς τό κτιστό σχετίζεται μέ τό ἄκτιστο;

  «…Ἡ ὑπερούσια θεότητα στέλνει τήν ὑπερούσια ἀκτῖνα της γιά νά δημιουργήσει καί νά φωτίσει τά ὄντα.

Τετραπλή εἶναι ἡ δράση της. Ὀντοποιεῖ, δηλ. δημιουργεῖ τά ὄντα, τά ζωοποιεῖ, δηλ. δίνει ζωή στά ὄντα, τά σοφοποιεῖ, δηλ. δίνει γνώση-σοφία Θεοῦ καί τέλος τά θεοποιεῖ. Ἡ σοφοποίηση καί ἡ θεοποίηση ἀφορᾶ μόνο στά ἔλλογα ὄντα.

Μέ ἄλλα λόγια ἡ ἄκτιστη ἐνέργεια εἶναι ἀρχικά οὐσιοποιός, δηλ. δίνει οὐσία σέ ὅλα τά ὄντα, π.χ. στίς πέτρες, δεύτερον εἶναι ζωοποιός, δίνει ζωή σέ ὅλα τά ζῶα, π.χ. στή γάτα,  κατόπιν λογοποιός, δίνει τή λογική, π.χ. στούς ἀγγέλους καί στόν ἄνθρωπο,  καί θεοποιός, δίνει δηλ. τήν δυνατότητα θεώσεως στόν ἄνθρωπο, νά γίνει κατά χάριν Θεός.

 Ὁ Βαρλαάμ κατηγόρησε τόν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ ὅτι ἄν οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄκτιστες, τότε ὁ Θεός δημιουργεῖ πολλούς θεούς. Ὁ ἅγιος τοῦ ἀπαντᾶ ὅτι οἱ ἐνέργειες εἶναι πολλές, δηλ. ἐξέρχεται ἀπό τόν ἑαυτό του ὁ Θεός μέ πολλούς τρόπους, ἀλλά τοῦ ἑνός ἀνεκφοιτήτως, πού διδάσκει ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης. Χωρίς δηλ. ὁ ἴδιος ὁ Θεός νά ἐγκαταλείπει τήν ἐσωτερική του ἑνότητα.

Πολύ χονδροειδεῖς οἱ ἀπόψεις τοῦ Βαρλαάμ. Εἶναι ἀντιρρήσεις στίς ὁποῖες καταλήγει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν δέν ἔχει σχετική ἐμπειρία. Εἶναι καί ἄγνοια τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων. Ὅπως καί οἱ παλαιότεροι αἱρετικοί ἔλεγαν «μά αὐτό τώρα δέν στέκει. Πῶς νά τό καταλάβουμε;» Ἑπομένως αὐτό πού διαβάζουμε πολλές φορές μᾶς φαίνεται ἀντιφατικό. Ἀλλά ὅμως ἔτσι εἶναι!

Ὁ Θεός εἶναι ἀδιαίρετος. Ὡς Θεός καθ’ἑαυτόν δέν βγαίνει ἀπό τόν ἑαυτό του. Εἶναι κρυφία θεότης. Ἀλλά βγαίνει ἀπό τόν ἑαυτό του ὡς ἐνέργειες. Καί ἔτσι ἀποκαλυπτόμενος ὁ Θεός μπορεῖς νά ἔρθεις σέ σχέση μαζί Του.

Ἑπομένως ἀφοῦ βγαίνει ὡς ἐνέργειες, μοιάζει σά νά πληθύνεται ὁ ἴδιος, σά νά γίνεται περισσότερο ἀπ’ αὐτό πού ἦταν, γίνεται περισσότερο τοῦ ἑαυτοῦ του, ἀλλά χωρίς νά ἐγκαταλείπει τόν ἑαυτό του.

 Ἑπομένως ἡ ἐξωτερίκευση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄκτιστη….Οἱ ἐνέργειες δωροῦνται (δωρίζουν) τό εἶναι στά ὄντα. Δημιουργοῦν ὄντα. Ὁ Θεός δηλ. δημιουργεῖ. Γι’ αὐτό πολλαπλασιάζεται ἐκεῖνο τό Ἕν. Χωρίς νά χάνει ὅμως τήν ἑνότητά του….Ὁ Θεός δέν μοιάζει μέ τόν ἥλιο. Ἡ ἀκτινοβολία πού παράγει ὁ ἥλιος φεύγει ἀπό τόν ἥλιο καί τόν ἐγκαταλείπει. Συνεχῶς ἀπομειώνεται.

Ὁ Θεός ὅμως δέν χάνει τίποτε ἀπό τήν οὐσία Του γιά νά κτίσει, νά δημιουργήσει, νά ζωοποιήσει, νά σοφοποιήσει, νά ἁγιοποιήσει τόν κόσμο. Ἄρα ὅλη ἡ διαδικασία παραγωγῆς τῶν ὄντων μέχρι καί τή θέωση εἶναι διαδικασία ὅπου ὁ Θεός γίνεται πέρα άπό τόν ἑαυτό του, χωρίς νά μειώνεται σέ τίποτε.

Παρά τήν πρόοδο (δηλ. ἔξοδο) ἀπό τόν ἑαυτό του παραμένει ἑνωμένος καί πλήρης ὁ Θεός. Διότι εἶναι πάνω ἀπό ὅλα τά ὄντα. Τό θεῖο παράγει ὄν χωρίς νά μειώνεται σέ κάτι. Αὐτό εἶναι θαῦμα!...»