Παναγιώτη Κοσμοπούλου
ἐκπ/κοῦ Α΄βθμιας ἐκπ/σεως,καθηγητῆ στό Σχολεῖο Ψαλτικῆς  καί MS θεολογίας,
ὑποψηφίου διδάκτορος Βυζαντινολογίας τοῦ  Freie Universität Berlin

(ἀπόσπασμα τῆς ὑπό συγγραφήν ἐργασίας του μέ τίτλο: Στοιχεῖα Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς στόν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη).
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ:
ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ: ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ

Τό 1928, ὁ φιλόλογος καί σημαντικός ἐρευνητής τοῦ Παπαδιαμάντη Ὀκτάβιος Μερλιέ, ἐπισκέπτεται τήν Σκιάθο. Θέλοντας νά ἐμπλουτίσει τίς μελέτες του καί προσπαθώντας νά ἀφουγκραστεῖ τό περιβάλλον τοῦ Παπαδιαμάντη, ἐν μέσῳ μάλιστα Μεγάλης Ἑβδομάδος, πηγαίνει σέ πολλά σημεῖα τοῦ νησιοῦ. Στή μικρή ἐκκλησία τῆς Ἀπάνω Ἐνορίας, σημειώνει τά ἑξῆς: «Τὰ ὀστᾶ του [δηλ. τοῦ Παπαδιαμάντη] πάρθηκαν μέσῳ ἐκταφῆς τρία χρόνια μετά τό θάνατό του, καὶ τὰ φυλᾶνε σὲ μιὰ μικρὴ θήκη πού περιέχει τὸ κρανίο, ἕνα μικρὸ κίτρινο κρανίο, καὶ μερικὰ ὀστᾶ.»^[1] Μία ἡλικιωμένη γυναίκα τοῦ  δείχνει «τά φτωχά λείψανα»^[2]  καί ἐν συνεχείᾳ τά ἀφήνει ἀνεπιτήδευτα στό πρεβάζι τοῦ παραθύρου τῆς ἐκκλησίας. Πάνω στή μικρή ξύλινη λειψανοθήκη ὁ Μερλιέ παρατηρεῖ ἕνα τετράστιχο, γραμμένο ἀπό τόν φίλο τοῦ Παπαδιαμάντη, Μιλτιάδη Μαλακάση:  

«Ὁ κάθε στοχασμός σου ἀσμάτων ἆσμα Στὸν κόσμο τὸν δικό σου κόσμος τὸ κάθε πλάσμα».^[3]

Ποιός εἶναι αὐτός ὁ κόσμος τοῦ Παπαδιαμάντη πού ἀναφέρει ὁ Μαλακάσης; Τί ἔχει αὐτός ὁ κόσμος νά ἐπισημάνει καί νά ὑπενθυμίσει στή σημερινή λειτουργική πραγματικότητα; Σέ αὐτά τά ἐρωτήματα θά προσπαθήσω συνοπτικά νά ἀπαντήσω, στηρίζοντας τρεῖς ἐπιμέρους ὑποθέσεις ἐργασίας:

Πρεσβ. Γεώργιος Διαμαντόπουλος, διδάκτωρ φιλοσοφίας (Dr.phil.) – μεταδιδακτορικός ἐρευνητής

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ:
ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ: ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ

Σεβασμιώτατε, σεβαστοὶ πατέρες, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, εὐχαριστῶ τὴν Ἑστία Πατερικῶν Μελετῶν γιὰ τὴν πρόσκληση ποὺ μοῦ ἀπηύθυνε νὰ ἐκφωνήσω τὴν παροῦσα ὁμιλία.

Εἰσαγωγὴ

Τὸ ζήτημα τῆς ἀπόκρυψης τῆς θέας τοῦ ἱεροῦ εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικό. Θὰ παρουσιάσω ἀπόψε σχετικὲς διδασκαλίες τοῦ ὁσίου Νικήτα τοῦ Στηθάτου ὡς μία συμβολὴ στὴν προβληματικὴ αὐτή. Ἡ παρουσίαση συνίσταται κυρίως σὲ ἕνα σχολιασμὸ τῶν σχετικῶν κειμένων καὶ θεολογικῶν θέσεών τους. Γιὰ μία πιὸ συστηματικὴ ἀνάλυση παραπέμπω στὴ διδακτορική μου διατριβὴ μὲ θέμα τὴν ἑρμηνευτικὴ τοῦ Στηθάτου.^[1]

Ὁ Στηθᾶτος γεννήθηκε στὰ 990 καὶ ἄκμασε τὸν ἐνδέκατο αἰῶνα στὴν Κωνσταντινούπολη. Ὑπῆρξε μοναχός, ἱερομόναχος καὶ ἡγούμενος τῆς μονῆς Στουδίου.^[2] Εἶναι γνωστὸς κυρίως ὡς μαθητὴς καὶ βιογράφος τοῦ Ἁγίου Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου. Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικὸ ῥόλο στὰ γεγονότα τοῦ Μεγάλου Σχίσματος τοῦ 1054 ὑπερασπιζόμενος τὴν ὀρθόδοξη πίστη. Συνέγραψε πολλὰ ἄλλα ἔργα καλύπτοντας σχεδὸν ὅλους τοῦς τομεῖς τῆς θεολογίας. Ἀπεβίωσε κατὰ τὸ 1080.^[3] Δὲν ἔχει ἀγιοκαταταγεῖ ἐπίσημα, ὅμως ἀναγνωρίζεται ὡς ἅγιος στὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας.^[4]

ΕΣΤΙΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

ΓΕΝΕΣΙΟΝ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ & ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

Ἱερό παρεκκλήσιο τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου
τοῦ Ἐνοριακοῦ Κέντρου Διακονίας τοῦ Ἱ.Ναοῦ Ἁγίας Παρασκευῆς Ἀττικῆς,
Ἀπ. Παύλου 10

Εστία Πατερικῶν Μελετῶν, Θέσπιδος 11, Μαρούσι, Τηλ:. 210 8025211 ● www.orthros.eu ● Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

20 χρόνια περίπου μετά τήν πρώτη ἀπόπειρα γιά ριζικές ἀλλαγές, στή λειτουργική ζωή τῆς ἑλληνικῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πού ἄφησε τά ἴχνη της στή λειτουργική μας πρακτική,  συνεχίζονται ὑποφώσκουσες προσπάθειες γιά «διορθώσεις» στόν τρόπο τελέσεως τῆς Θ. Λειτουργίας, τῶν ἄλλων ἀκολουθιῶν καί ὅλου τοῦ πλαισίου τῆς Λατρείας.  Σέ πολλές περιπτώσεις ἱερεῖς πείθονται ἀπό τούς προϊσταμένους τους  νά «φωνάζουν» τίς μυστικές εὐχές, συζητεῖται ἔντονα ἡ ἐπιβολή μεταφράσεως τῶν τελουμένων καί προωθεῖται  ἡ ἀνάγνωση στή δημοτική γλῶσσα τῶν παλαιοδιαθηκικῶν ἀναγνωσμάτων. Λειτουργίες καί ἀγρυπνίες τελοῦνται τό ἀπόγευμα ἤ 8-10 μ.μ. Γυναῖκες, χωρίς ἔκτακτη ἀνάγκη, ἀναλαμβάνουν τήν ψαλμωδία, ἠλεκτρονικοί «ἰσοκράτες» τάμπλετς κυριαρχοῦν στά ἀναλόγια, ¨ποδοπατεῖται¨ τό τυπικό τῆς λατρείας μέ τό ἐπιχείρημα «ὡς δόξῃ τῷ προεστῶτι».

Ὅλες αὐτές οἱ προσπάθειες γιά ἀλλαγές στόν ἱερό χῶρο τῆς ὀρθοδόξου λατρείας, ἄν ἐπεκταθοῦν, θά δημιουργήσουν σύγχυση καί ἀποπροασανατολισμό στό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτά τά δεδομένα ὁδήγησαν τήν ΕΣΤΙΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ στήν διοργάνωση τῆς ἡμερίδας μέ τίτλο :

Στόν ἀπόηχο τῆς λειτουργικῆς ἀναγέννησης: ἀναταράξεις στή Θεία Λατρεία

πού θά πραγματοποιηθεῖ μέ ἐκλεκτούς εἰσηγητές στό Πολεμικό Μουσεῖο τήν Κυριακή 11 Ἰουνίου 2023 καί ὧρες 5-9 μ.μ.

Ἡ ἐνημέρωση κληρικῶν καί λαϊκῶν, διά τῆς φυσικῆς παρουσίας τους, γιά τά ζητήματα αὐτά, κρίνεται ἀπαραίτητη γιά τήν ἀφύπνιση καί ἀκαινοτόμητη τήρηση τῆς πατροπαραδότου λατρείας μας.